“ပရောဖက်ဒံယေလ စီရင်ရေးသားသကဲ့သို့ ခရစ်တော်အကြောင်း ရှင်းလင်းစွာရေးသားထားသည့် အခြားပရောဖက်ကျမ်းမရှိဟု ဖိအားပေးချင်သည်။ အခြားပရောဖက်ကျမ်းတွင် ရေးသားကြသကဲ့သို့ ခရစ်တော်ကြွလာမည့် အကြောင်းအပြင် ကြွရောက်လာမည့်အချိန်အခါ အမှန်အကန်ကိုလည်း ရေးသားသည်။ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံသော မင်းစိုးရာဇာများ၊ နှစ်ကာလအလီလီပြောင်းလဲသော်လည်း အနီးစပ်ဆုံးအမှတ်လက္ခဏာကို ဖော်ပြသည်။

                                                                                                     Jerome (အေဒီ ၃၄၇-၄၂၀)

၁။ စံတော်မီဝိသေသလက္ခဏာ

ဓမ္မဟောင်းကျမ်းများအနက် ဒံယေလအနာဂတ္တိကျမ်းသည် ဆွဲငင်အား‌အကောင်းဆုံ:နှင့် ခိုင်မာတိကျဆုံး ကျမ်းဂန်ဖြစ်သည်။ ဒံယေလ၏ ပရောဖက်ပြုချက်၊ မေရှိယအကြောင်းဗျာဒိတ်ပေးချက်၊ ဘာသာရေးအယူအဆနှင့်ကင်းဝေးသော ရူပါရုံများကြောင့် တက္ကိကဝါဒီများနှင့် မယုံကြည်သူ ခေတ်ပညာတတ်များ၏ ဝေဖန်တိုက်ခိုက်ခြင်းခံရမှာ မလွဲဧကန်ပင်။ ရှေးရိုးစဉ်လာကျမ်းစာပညာရှင် Sir Robert Anderson က သူ၏ Daniel in the Critic’s Den အမည်ရှိစာအုပ်တွင် ထိုသို့ဝေဖန်တိုက်ခိုက်ကြသည်မှာ အံ့သြစရာမဟုတ်ဟု ဆိုထားသည်။

အဓိကပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ချေမှုန်းချင်ကြသည်မှာ ဒံယေလဟူသော ပရောဖက်၏ ကလောင်နာမည်ဖြင့်ရေးထားသည်။ ဘီစီ (၆) ရာစုနှစ်ရှိ ရှေးရိုးဝါဒီယုဒများနှင့် ဘီစီ(၂) ရာစုက နာမည်မသိသော သမိုင်းဆရာ (အခန်း၁၁) နှင့်ပရောဖက်၏ ပြုဆိုချက်ဆိုသော အကြောင်းအရာဖြစ်သည်။

၂။  ကျမ်းရေးသူ

ဒံယေလ၏ ရေးသားချက်ကို အကြီးအကျယ်ငြင်းပယ်ခြင်း ခံရကတည်းက ယုံကြည်သူများအတွက် အလွန်အရေးကြီးသော မဟာစာအုပ်ဖြစ်သည်။ အခြားကျမ်းစာများထက် ဤကျမ်းစာအုပ်တွင် ဆောက်တည်ဖွယ်ရာ ခွန်အားများစွာ ရရှိနိုင်ပါသည်။

Anti- Christian အတွေးအခေါ်ပညာရှင် Porphyry က ငြင်းဆိုခဲ့သော်လည်း ဒံယေလသည် အေဒီ ၃-ရာစုအတွင်းတွင် တပါးအမျိုးသားများ အင်ပါယာထဲ၌ မေရှိယသခင်၏ ဗျာဒိတ်ရူပါရုံပေးခြင်းဖြင့် အတိအကျအသေးစိတ် ဟောပြောသော ပရောဖက်အစစ်အမှန်ဖြစ်သည်။

သူ၏အတွေးအခေါ်အယူအဆကို ၁၇ရာစုတွင် လက်တဆုပ်စာ ယုဒများက လက်ခံဆွဲကိုင်လာကြပြီ။ ခရစ်ယာန်လောကတွင် ၁၈ရာစုနှစ်မှစ၍ မျက်မှောက်ခေတ်တိုင်အောင် ကျယ်ပြန့်စွာ လက်ခံလာကြသည်။ ဤကျမ်းပါအကြောင်းအရာများကို တတ္တိကဝါဒီများကလည်း ပိုမိုစဉ်းစား အတွေးနယ်ခဲ့လာကြပြီ။ Liberal သမားများနှင့် Semi-Liberal သမားများက လက်ခံလာကြသည်။ ထိုအကြောင်းကို F. Unger က ဤသို့ရေးထားသည်။

            ခေတ်သစ် ကျမ်းစာဝေဖဖန်သမားများက Maccabean တို့၏ ပရောဖက်ပြုချက်ကို ငြင်းပယ်ချက်ကို ခုတုံးယူထားကြသည်။ ထိုအမြင်များအရ အယူအဆမှားကြောင်း၊ အယူအဆခိုင်မာသည်ဟု မဆိုနိုင်ကြောင်း၊ ယုတ္တိရှိအောင် ပြောနိုင်ကြသည်။၁

ဒံယေလ၏ ပရောဖက်ပြုချက်မဟုတ်ကြောင်း စစ်ကြောခြင်းမပြုမီ၊ ဟုတ်မှန်နိုင်သည့်သက်သေ အထောက်အထားအချို့ကို လေ့လာကြည့်ရအောင်။

၁။ သခင်ယေရှုကိုယ်တော်တိုင်က ဒံယေလကျမ်းကို ရည်ညွှန်းကိုးကားထားသည် (မ ၂၄:၁၅)။ ထိုကျမ်းတပိုဒ်နှင့်အမျှပင် လက်ခံ ကျေနပ်ဖွယ်ရာဖြစ်ပါသည်။

၂။ ဤကျမ်းစာအုပ်သည်  Maccabean-Palestine သာမက ရှေးဟောင်းဗာဗုလုန်နှင့် Medo-Persian အရပ်ဒေသအရောင်အသွေးနှင့် ရိုးရာထုံးတမ်းစဉ်လာများဖြင့် သင်းပျံ့မွှေးထုံသည်။

၃။ ဤကျမ်းစာတစ်စောင်အားဖြင့် ယုဒများနှင့် ခရစ်ယာန်များသည် ရာစုနှစ်ချီ၍ ကောင်းကြီးမင်္ဂလာခံစားသူများဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားသည်။ အကယ်၍ ဝိညာဉ်တော်တန်ခိုးမှုတ်သွင်းခြင်းမရှိသော စာစောင်ဖြစ်ခဲ့လျှင် လိမ်လည်လှည့်ဖျားသော အတုအလိမ် ဖြစ်သွားမည်။

၄။ ကျမ်းမူကို Qumaran Cave တွင်တွေ့ရှိရာ၊ Maccabean ခေတ်မတိုင်မှီ သို့မဟုတ်ထို ခေတ်တွင် ကူးယူခြင်းဖြစ်သည်။ မူရင်းကျမ်းသည် ထိုထက် ရှေးကျသေးသည်။

ဒံယေလပရောဖက်ကျမ်းကို ရှုဒေါင့်(၃) မျိုးဖြင့်ဖော်စပ်ထားသည်။ ဘာသာစကားအသုံးအနှုန်း၊ သမိုင်းရေးရာနှင့် ဘာသာရေးရှုဒေါင့်တို့ဖြစ်သည်။

ဘာသာစကား ရှုဒေါင့်ဖြင့် သုံးသပ်လျှင် ဤကျမ်းစာသည် ၆ ရာစုနှစ်ကာတွင် ရေးသားခြင်းမဖြစ်နိုင်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် စာစောင်ထဲတွင် ပါရှန်းနှင့် ဂရိဝေါဟာရစကားလုံးများပါသည်။ အာရမိတ်ဘာသာစကားဖြင့် နောက်မှ အသုံးပြုသည်။

ဒံယေလသည် ဘီစီ (၅၃၀) ခန့်တွင် Medo-Persian ဒေသ၌ နေထိုင်ခဲ့ဘူးသည်မှာ မှန်သော်လည်း ထိုခေတ်ကာလတွင် သုံးနှုန်းသောပါရှန်းဝေါဟာရ အသုံးအနှုန်းများနှင့် တသီးတခြားစီဖြစ်သည်။ ပါလက်စတိုင်တို့၏ သမိုင်းအရ ပါရှန်းတို့သည် (၂) ရာစုကာလတွင် တိမ်မြှုပ်ပျောက်ကွယ်သွားပြီး ဖြစ်သည်။ ဂရိဘာသာစကားဖြင့် လေ့လာဆန်းစစ်လျှင် တူရိယာပစ္စည်းနှင့် ပတ်သက်သောစကားလုံး (၃)လုံးသာ တွေ့ရှိသည်။ တွက်ချက်သိရှိရမည်မှာ ထိုခေတ်ကာလတွင် လူမျိုးတမျိုးနှင့်တမျိုးအကြားတွင် ဘာသာစကားယဉ်ကျေးမှုများ အပြန်အလှန်ကူးလူးဆက်ဆံနေကြသည်။ ဂရိဝေါဟာရစကားလုံးများသာ ရှိသောကြောင့် ထိုခေတ်ကာလတွင် ဂရိဘာသာစကားသည် ကမ္ဘာအနှံ့တွင် ပျံ့နှံ့နေရာ ရထားသောကြောင့် နားလည်ရပြန်သည်။

အာရမိတ်ဘာသာစကား Kitchen နှင့်  Kutscher တွေ့ရှိခြင်းဖြင့် ဒံယေလ၏ ခေတ်ကာလအမှန်ကို မှန်းဆသိရှိနိုင်စေသည်။

သမိုင်းကြောင်းရှုဒေါင့်ဖြင့် လေ့လာဆန်းစစ်လျှင် Orthodox များက ဒံယေလကျမ်းကို ဓမ္မဟောင်းကျမ်းစာ၏ တတိယပိုင်းတွင် ထားကြသည်။ ပရောဖက်ကျမ်းထဲတွင် ထည့်သွင်းရေးမှတ်ခြင်း မပြုကြ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဒံယေလ၏လက်ရာဟု အသိမှတ် ပြုကြသော်လည်း ဒံယေလသည် ဘုရားသခင် ခေါ်ယူခွဲခန့်သော ပရောဖက်မဟုတ်၊ အမှုတော် ထမ်းဆောင်သူသာဖြစ်သည်ဟု ခံယူသဘောထားကြသည်။ ဖြစ်ချင်တော့ ဒံယေလသည် နိုင်ငံဝန်ထမ်း ဖြစ်သည်။ ပရောဖက်အရာ အချိန်ပြည့်ထမ်းဆောင်သူမဟုတ်။ ဟေရှာယ၊ ယေရမိတို့ကဲ့သို့ ဖြစ်သည်။

ဒံယေလ၏ လက်ရာအခိုင်အမာဖြစ်ကြောင်းအရ သက်သေထူဖို့ အခက်အခဲအမျိုးမျိုးရှိသည်။ သို့သော်လည်း အကြောင်းအရာအချက် အလက်တိုင်းမှာ လုံလောက်သော အဖြေရှိကြောင်း သမိုင်းဆရာကြီးများဖြစ်သော  Robert Dick Wilson, Charles Boutflower, John F. Walvoord, R. K. Harrison  နှင့် Gleason Archer တို့က ဆိုထားသည်။

ဘာသာရေးယုံကြည်ချက် ရှုဒေါင့်ဖြင့် လေ့လာဆန်းစစ်လျှင် ဒံယေလကျမ်းသည် လူ့ဘဝလွန်(ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်း)၊ မေရှိယသခင်နှင့်ကောင်းကင်တမန်များအကြောင်း ဦးစားပေးထားသည်။ ဘာသာရေးအယူအဆ တိုးတက်ပြောင်းလဲခြင်းဟု ဆိုနိုင်သည်။ ဒံယေလကျမ်းကို အပြင်းအထန် အသဲအသန် ကန့်ကွက်သူများမှာ လက်တဆုပ်စာ Liberal ကျမ်းစာပညာရှင်များသာ ဖြစ်သည်။ R. Pfeiffer (ဓမ္မဟောင်းမိတ်ဆက်ကိုကြည့်) က သဘာဝလွန်ဖြစ်ရပ်ဆန်းများကို လက်မခံဆန့်ကျင်သောသူများသာ ရှိသည်။ ယုတ္တိကျကျဆန်းစစ်လျှင် ဒံယေလကျမ်းတွင် သဘာဝလွန်ဖြစ်ရပ်ဆန်း၊ အံ့သြဖွယ်ရာအများအပြားရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ခြင်္သေ့လှောင်ချိုင့်ထဲမှ ဒံယေလလွတ်မြောက်လာခြင်း။ သို့ကြောင့် ဒံယေလပရောဖက်ကျမ်းသည် ယုံကြည်ခြင်းနှလုံးသား ရှိသူများသာလျှင် ယုံကြည်ရသော ကျမ်းစာဖြစ်သည်။

အချိန်ကာလ

ကျမ်းစာပညာရှင်များက ဘီစီ (၆)ရာစု မှ (၂)ရာစု အကြားခေါ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထင်မြင်ကြသည်။ Liberal သမားနှင့် အပေါင်းအပါများက Maccabean ခေတ်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ယုဒလူမျိုးများ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော Antiochus Epiphanes လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ဖို့ရန် ရုံးကန်လှုပ်ရှားသည့် အချိန်ကာလဟု ယေဘူယျအားဖြင့် ခန့်မှန်းရသည်။

ဘုရားသခင်၏ ပရောဖက်များသည် နိုင်ငံတော်အကြောင်းသာလျှင် ယေဘူယျဆန်ဆန် ပရောဖက်ပြုကြသည်မဟုတ်ပါ။ အဖြစ်အပျက်မတိုင်မီ ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ ဂရိခေတ် ကောင်းစားသည့်အချိန်ကပင် အသေးစိတ် ဟောကြားထားသည်။ ထို့ကြောင့် ဤကျမ်းသည် ဘီစီ ၆ရာစုနှစ် ဘီစီ ၅၃၀ ခန့်တွင် ရေးသားခြင်းဖြစ်သည်ဟု ရှေးရိုးဝါဒီများမှစ၍ ယုံကြည်ကြသည်။

ထိုအကြောင်းနှင့် ပတ်သက်၍ အနာဂတ်တွင် ဖြစ်ပျက်မည့်အကြောင်းအရာများ ဘုရားသခင်က သဗ္ဗုညုတဉာဏ်တော်ဖြင့် သိရှိတွေ့မြင်ပုံကို Unger က ဤသို့ ထုတ်ဖော်ပြသသည်။

ဒံယေလအနာဂတ္တိကျမ်း ရေးနိုင်သည့် နောက်ဆုံးနေ့ရက်ကာလကို ရွေးချယ်ကြခြင်းသည် သင့်မြတ်လျော်ကန်ပါသည်။ ဘုရားသခင်၏ ဝိညာဉ်တော် မှုတ်သွင်းခြင်းဖြင့်သာလျှင် အနာဂတ်အကြောင်း အသေးစိတ်ဖော်ပြသည်။၂

၄။ နောက်ခံသမိုင်းနှင့်ရည်ရွယ်ချက်

Orthodox တို့၏ အယူအဆအတိုင်း ကျမ်းရေးသူ ရေးသည့်အချိန်ကာလကို လက်ခံမူတည်တွက်ဆလျှင် ဒံယေလသည် ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သော ယုဒလူပျိုလူရွယ်ဖြစ်သည်။ ဘီစီ-၆၀၄ ခုနှစ်ခန့် ယုဒဘုရင်ယေရောကိမ် နန်းစိုးစံစဉ် ဗာဗုလုန်ဘုရင်နေဗုခပ်နေဇာ ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားစဉ် ပါသွားသူဖြစ်သည် ဒံယေလ၏အဓိပ္ပါယ်မှာ “ဘုရားသခင်သည် ငါ၏တရားသူကြီး” ဖြစ်သည်။ သူ၏ဘဝအသက်တာနှင့် အမူအကျင့်များသည် အလင်းပေးနိုင်စွမ်းရှိသည်။

ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သည့် အားလျော်စွာ နေဗုခပ်နေဇာနှင့် ဗေလရှာဇာဘုရင်တို့၏ နန်းတွင်းတွင် အဆင့်မြင့်ရာထူးတာဝန်ထမ်းဆောင်သူ ဖြစ်သည်။  Medo-Persian များက ဗာဗုလုန်အားတိုက်ခိုက် သိမ်းပိုက်သောအခါ ဒံယေလသည် ဒါရိလက်ထက်၌ အဓိကလူ (၃) ယောက်အနက် ပထမဦးစားပေးခံရသူဖြစ်သည်။ သို့ကြောင့် ဟေဗြဲကျမ်းမူတွင် ဒံယေလအားပရောဖက်အခန်းကဏ္ဍတွင် မထည့်မှတ် အင်္ဂလိပ်ကျမ်းမူတွင် ဒံယေလအားပရောဖက်နှင့် ကျမ်းရေးသူအဖြစ် သိမှတ်သည်။

မည့်သို့ပင်ဖြစ်စေ ဒံယေလသည် ပရောဖက်အမှုအရာ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ခရစ်တော်ကိုယ်တိုင်က ဒံယေလကျမ်းအား (မ ၂၄:၁၅၊ မာ ၁၃:၁၄) တို့တွင် ဖွင့်ဟထားသည်။ ဒံယေလသည် ကျမ်းစာကို တစိုက်မတ်မတ်လေ့လာ လိုက်စားသူ မဟုတ်သော်လည်း အလုပ်တဖက်တွင် အချိန်ပေး၍ သမ္မာကျမ်းစာ လေးလာဖတ်ရှုခြင်း၊ ဟောပြောသွန်သင်ခြင်းတွင် အချိန်များစွာ ပေးထားသည်။ (ဥပမာအားဖြင့် ဒံယေလ၏ ပရောဖက်ပြုချက်အထူးလေ့လာသူ Sir Robert Anderson သည် Scotland ပြည် ရဲမှုခင်းထောက်လှမ်းရေးတရားရုံး၌ အရာထမ်းဖြစ်၍ အလုပ်တဘက်တွင် သမ္မာကျမ်းစာလေ့လာ၍ အမှုတော်ဆောင်ခြင်း မျိုးဖြစ်သည်။၃

ဘုန်းတန်ခိုးထွန်းတောက်သော တပါးအမျိုးသားများထံတွင်ရှိနေစဉ် ရေးသားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အခန်း၂:၄ မှစ၍ အခန်း(၇)တွင် အာရမိတ်ဘာသာစကားသုံးခြင်းသည် အံ့အားသင့်စရာမဟုတ်။ တပါးအမျိုးသား၏ ဘာသာစကားဖြစ်သော်လည်း ထိုခေတ်ကာလတွင် ဟေဗြဲဘာသာစကားဖြင့် ရောနှောဖြည့်စွက်ပြောဆိုကြသည့် ကာလဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ်ကာလတွင် ကမ္ဘာသုံးအင်္ဂလိပ် စကားအကြား၌ အခြားဘာသာစကားလုံးထည့်သုံးခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။ အချို့ကျမ်းစာပညာရှင်များက ဒံယေလပရောဖက်ကျမ်းတွင် ဘာသာစကားပြောင်းလဲခြင်းကို တမျိုးယူဆကြသည်။

ပထမအခန်း(၆)ခုကို ပရောဖက်ပြုခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်အဖြစ်ဖြင့်၎င်း ကျန်သောအခန်း(၆)ခုကို ပရောဖက်ပြုချက်အဖြင့်၎င်း၊ မှတ်ယူနိုင်သည်။

ပါဝင်သောအချက်များ

၁။  ဒံယေလနှင့် အဖော်တို့၏ခိုင်မြဲသောယုံကြည်မှု (အခန်း၁)

၂။  သတ္တု(၄)မျိုးဖြင့် ပြုလုပ်သောပုံတော်နေဗုခပ်နေဇာအိပ်မက် မက်ခြင်း (အခန်း၂)

၃။  နေဗုခပ်နေဇာ၏ ရုပ်တုနှင့်ရဲရဲတောက်နေသောမီးဖို(အခန်း၃)

၄။  နေဗုခပ်နေဇာ၏ အိပ်မက်၊ သစ်ပင်ပြိုလဲခြင်းနှင့်အဓိပ္ပါယ်(အခန်း၄)

၅။  ဗေလရှာဇာမင်း၏ ကံကြမ္မာ နံရံပေါ်တွင် ထင်ပေါ်ခြင်း (အခန်း၅)

၆။  ဒါရိ၏ အမိန်နှင့် ခြင်္သေ့သားရဲတွင်း (အခန်း၆)

၇။  ဒံယေလ၏ ဗျာဒိတ်၊ သားရဲလေးကောင်၊ လေးကမ္ဘာ(အခန်း၇)

၈။  ဒံယေလ၏ ဗျာဒိတ်ဆိတ်နှင့် သိုး(အခန်း၈)

၉။  ရက်သတ္တပတ်ခုနှစ်ဆယ့်တပါးအမျိုးသားများကြီးစိုးမည့်အကြောင်း၊ ဒံယေလ၏ ဗျာဒိတ်ယူပါရူပါရုံ (အခန်း၉)

၁၀။ ဘုရားသခင်၏ ဘုန်းတန်ခိုးပေါ်ထွန်းလာမည့်အကြောင်း ရူပါရုံ (အခန်း၁၀)

၁၁။ ချက်ချင်းပေါ်ထွန်းလာမည့်ပရောဖက်ပြုချက်များ (အခန်း၁၁-၃၅)

(က) ဂရိတို့က Medo-Presia အောင်မြင်ခြင်း

(ခ) ဂရိအင်ပါယာဆွေးမြေ့ပျက်စီးမည့်အကြောင်း (၁၁:၄-၃၅)

(၁) အဲဂုတ္တုနှင့် အာရှုရိ(အဆီးရီးယန်း)တို့ စစ်ပွဲ (၁၁:၄-၂၀)

(၂) မင်းဆိုးမင်းညစ် အန္တိသြခု Antiochus Epiphanes အုပ်စိုးခြင်း (၁၁:၂၁-၃၅)

၁၂။  အနာဂတ်ကာလအတွက် ပရောဖက်ပြုချက် (၁၁:၃၆-၁၂:၁၃)

(က) အန္တိခရစ် (၁၁:၃၆-၄၅)

(ခ) ဘေးဒဏ်ကြီး (အခန်း၁၂)