၂၈:၁–၂  ကုန်းမြေပေါ်သို့ ရောက်သောအခါ ထိုအရပ်ဒေသသည် မေလိတေကျွန်းဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။ ထိုကျွန်းသားများသည် သင်္ဘောပျက်၍ အသက်ဘေးအန္တရာယ် ရင်ဆိုင်သူများ ကြုံတွေ့ဖူးသူများဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သနားကြသဖြင့် မီးပုံထည့်ပေးကြသည်။ နွေးထွေးအောင် ဖန်တီးပေးကြသည်။ မိုးဒဏ်လေဒဏ်မှ သက်သာအောင် အမိုးအကာအောက်သို့ ပို့ဆောင်ပေးကြသည်။

၂၈:၃  မီးပုံတောတိုးနေကြစဉ် ပေါလုသည် ထင်းချောင်းများ ပွေ့ပိုက်လာပြီး မီးပုံထဲသို့ ထည့်ပေးသည်။ ထိုထင်းပုံထဲမှာ ပါလာသောမြွေပွေးတကောင်ထွက်လာပြီး ပေါလု၏ လက်ကို ရစ်ပတ်၍ ကိုက်သည်။

၂၈:၄–၆  ထိုအဖြစ်အပျက်ကို မြင်လျှင် ကျွန်းသူကျွန်းသားများက ပေါလုသည် လူသတ်သမားဖြစ်မည် သင်္ဘောပျက်ရာတွင် အသက်ဘေးလွတ်မြောက်သော်လည်း ကံကြမ္မာက အထွတ်မပေး၊ ချက်ချင်းသေမည်ဟု ယုံမှတ်ကြသည်။ ထိုမြွေပွေးကိုက်သော ဒဏ်ရာက မည်သည့်အန္တရာယ်မျှ မဖြစ်သောအခါ ပေါလုကို နတ်ဘုရားဟု တဖန် ထင်မှတ်ကြပြန်သည်။ ဤအချင်းအရာသည် လူ့စိတ်သဘောထား ယုံကြည်ချက်ကို ပြောင်းလဲစေသော ပေါလု၏ အံ့ဖွယ်နိမိလက္ခဏာ တပါးဖြစ်သည်။

၂၈:၇  ဒေသခံကျွန်းသူ ကျွန်းသားများ၏ ခေါင်းဆောင်ကြီးမှာ ပုဗလိ ဆိုသူဖြစ်သည်။ ထိုသူသည် သင်္ဘောပျက်ဒုက္ခသည်များကို အကူအညီပေးလေ့ရှိသော လူသားကောင်းတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ယခုတကြိမ်လည်း ပေါလုတို့အား (၃)ရက်လုံးလုံး ကောင်းမွန်စွာ ဧည့်ခံခဲ့သည်။

၂၈:၈  ထိုစိတ်ကောင်းနှလုံးကောင်းရှိသူ၏ သူ့စိတ်ထား မွန်မြတ်ခြင်းသည် အချည်းနှီးမဖြစ်။ ဆုလက်ဆောင်မရဘဲ မဖြစ်နိုင်။ ထိုကာလ၌ သူကြီး ဖခင်သည် အထက်လန်အောက်လျှောလျှက် နေမကောင်း ဖြစ်နေသည်။ ပေါလုက ထိုလူမမာအပေါ်လက်တင် ဆုတောင်းပေးသောအခါ လူမမာသည် ချက်ချင်း အကောင်းပကတိအဖြစ် ကျမ်းမာသွားသည်။

၂၈:၉–၁၀  ထိုအနာရောဂါ ကင်းငြိမ်းခြင်း အံ့ဖွယ်မင်္ဂလာတရားအဖြစ် တကျွန်းလုံးသို့ ချက်ချင်းပျံ့နှံ့သွားသည်။ ထိုသို့ဖြင့် (၃)လလုံးလုံး နေမကောင်းသူများကို ဆုတောင်းပေးခြင်းဖြင့် အနာရောဂါကင်းငြိမ်းစေသည်။ သင်္ဘောကြီးပြန်လည် ပြုပြင်ပြီးစီး၍ ပြန်လည်ထွက်ခွာသောအခါ ကျွန်းသူ ကျွန်းသားများသည် ပေါလုနှင့် လုကာအား ကျွန်းထွက်လက်ဆောင်များ ပေးကြသည်။

၂၈:၁၁  (၃)လ ကာလ ကြာညောင်းသောအခါ သင်္ဘောလည်း ပြန်လည်ပြုပြင်ပြီးပြီ။ ဆောင်းရာသီလည်း ကုန်ဆုံးပြီ။ ပေါလုတို့စီးသော အာလေဇန္ဒြိသည် Castor နှင့် Pollux နတ်အမွှာရုပ်တု တင်ထားသော သင်္ဘောဖြစ်သည်။ ထိုနတ်ရုပ်တုသည် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာကို အုပ်စိုးသောနတ်၊ သင်္ဘောသားများ ကိုးကွယ်သော နတ်ဘုရားဖြစ်သည်။

၂၈:၁၂–၁၄  မာတိယေ မှ မိုင်ပေါင်း (၈၀) ဝေးကွာသော စီစလီကျန်း မြို့တော် အရှေ့ဖက်ကမ်းခြေရှိ သုရကုတ်မြို့ သို့ ခရီးဆက်ကြသည်။ ထိုမြို့တွင် (၃) ရက် ရပ်နားပြီး ဣတလိပြည် အနောက်တောင် ဒေါင့်ရှိ ရေဂျုန်မြို့ သို့ ရောက်ရှိသည်။ တရက်တာ နားပြီး ကုန်သည် လေတိုက်ခတ်လာ သဖြင့် အနောက်ကမ်းခြေအတိုင်း မိုင်ပေါင်း (၁၈၀) ဝေးကွာသော ပေါတဘောလိ မြို့သို့ (၇) ရက် ခရီးနှင်ကြသည်။ ပေါတယောလိမြို့သည် ရောမမြို့၏ အရှေ့တောင်ဘက် မိုင်(၁၅၀) ခန့် အကွာတွင်ရှိသည်။ ထိုမြို့တွင် ခရစ်ယာန်ညီအကိုများနှင့် (၇)ရက် မျှအတူတကွ သီတင်းသုံးခဲ့ကြသည်။

၂၈:၁၅  ထိုမြို့သို့ ပေါလုရောက်ရှိကြောင်း မည်သူ့ကိုမှ မပြောကြားသော်လည်း ထိုသတင်းသည် ရောမမြို့သို့ ရောက်ရှိသွားသဖြင့် ရောမမြို့ရှိ ယုံကြည်သူ ညီအကိုများသည် ပေါလုအား တွေ့ချင်ဇောဖြင့် လာရောက်ကြိုဆိုကြသည်။ တဖွဲ့သည် ရောမမှ (၃၄) မိုင်ဝေးသော အပွိစျေးမြို့ တိုင်အောင် ခြေကျင်သုတ်လာကြသည်။ အချို့သည် ရောမမြို့မှ (၃၃)မိုင် ဝေးသော သုံးစရပ်တိုင်အောင် ပြေးလွှားလာကြသည်။ ရောမသား ညီအကိုများ၏ ချစ်ခြင်းမေတ္တာ နွေးထွေးမှုကို ကြုံတွေ့သောအခါ ပေါလုသည် ဝမ်းသာလုံးစို့၍ မျက်ရည်များပင် လည်ရှာသည်။

၂၈:၁၆  ရောမမြို့ သို့ ရောက်သောအခါ ပေါလုသည် အစောင့်အကြပ်ဖြင့် အရပ်ထဲ၌ နေခွင့်ရသည်။

(ည) ပေါလု အကျယ်ချုပ်ခံရခြင်းနှင့် ရောမရှိ ယုဒများထံ သက်သေခံခြင်း (၂၈:၁၇–၃၁)

၂၈:၁၇–၁၉  ရှင်ပေါလုသည် ပထမဦးစွာ ယုဒများထံသို့ သက်သေခံချင်သည်။ ထို့ကြောင့် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များကို ဖိတ်ခေါ်၍ ရောမသို့ ရောက်ရှိလာခြင်း အကြောင်းစုံ ရှင်းပြသည်။ သူသည် ယုဒလူမျိုးများကို မဆန့်ကျင်၊ ထုံးတန်းစဉ်လာများကို မဖေါက်ဖျက်သော်လည်း ယေရုရှလင်ယုဒများသည်  သူ့အားစွပ်စွဲ၍ ရောမအစိုးရလက်ထဲသို့ အစစ်ဆေးခံရန် အပ်နှံကြကြောင်း၊ တပါးအမျိုးသားများ အာဏာပိုင်များက စစ်ဆေး၍ အပြစ်မတွေ့သဖြင့် တရားသေလွှတ်လိုက်သော်လည်း ယုဒပရိသတ်များက အော်ဟစ်ဆန္ဒပြကြသောကြောင့် ကဲသာဘုရင်ထံ အယူခံဝင်ရန် ရောက်လာခြင်းဖြစ်ကြောင်း နားရည်လည်အောင် ရှင်းပြသည်။ သို့သော် ထိုသို့ပြောရာတွင် ယေရုရှလင် ယုဒများအား ပြန်လည်နှိပ်ကွပ်ရန် ရည်ရွယ်ချက်မရှိပါ။ မိမိကိုယ်ကို ခုခံကာကွယ်ရန်သာ ဖြစ်ပါသည်။

၂၈:၂၀  ယုဒလူမျိုးများအား ဆန့်ကျင်ခြင်းမရှိသော်လည်း ရောမအစိုးရ အကြီးအကဲရှေ့မှောက်သို့ ရောက်နေရသည်။ အမှန်စင်စစ် သံချေးစော်နံသော သံကြိုးဖြင့် ချည်နှောင်ခြင်းခံရသည်မှာ ဣသရေလများ၏ မျှော်လင်းချက်အတွက်ဖြစ်သည်။ ဣသရေလများ၏ မျှော်လင့်ချက်ဆိုသည်မှာ ယခင်ကျမ်းပိုဒ်များမှ ဘိုးဘေးများအပေါ်တွင် ကတိတော်ပြုချက်များ ပြည့်စုံလာမည့် မျှော်လင့်ချက်ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် မေရှိယသခင်နှင့် ပတ်သက်သော ကတိတော်ဖြစ်သည်။ သေလွန်သူများ ထမြောက်မည့် ကတိတော်အား ခရစ်တော်၌ ပြည့်စုံသည့်အကြောင်း ဖြစ်သည်။

၂၈:၂၁–၂၂   ယုဒခေါင်းဆောင်များလည်း ပေါလုအကြောင်း သတင်းစကားကို ဘယ်သူကမှ လာရောက်မပြောပါ။ ယေရုရှလင်မှလည်း လူကြုံရောက်လာခြင်း မရှိသဖြင့် ဘာမှ မသိရပါဟု ဆိုကြသည်။ သူတို့ကြားသိရသည်မှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် ယုဒဘာသာကို ဆန့်ကျင်သော ဘာသာတရားဖြစ်သည်ဟု ကြားသိရသည်။ ယခု ယုဒလူမျိုး ပေါလုကိုယ်တိုင်က ယုဒဘာသာရေးကို ဆန့်ကျင်သော ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင် ဖြစ်နေသောကြောင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာယုံကြည်ခြင်းကို ကိုယ်တိုင်ပြောပြပါဟု တောင်းဆိုကြသည်။

၂၈:၂၃  နောက်နေ့ရက်များတွင်မူ ပေါလု၏ စကားကို နားထောင်ချင်ကြသောကြောင့် ယုဒလူမျိုးများ အုပ်လိုက်သင်းလိုက် စုရုံးရောက်ရှိလာကြသည်။ ပေါလုကလည်း မုတ်ဆိတ်ပျားစွဲသည့် ပမာ နိုင်ငံတော် အကြောင်းကို ဟောကြားသက်သေခံသည်။ ယေရှုခရစ်တော်အား ယုံကြည်ကြရန် ထိုက်တွန်းသည်။ ထိုသို့ဟောကြားရာတွင်လည်း မောရှေပညတ်ချက်၊ ပရောဖက်ပြုချက်များကို ကိုးကားပြီး မိုးလင်းမှ မိုးချုပ်တိုင်အောင် မမောနိုင် မပန်းနိုင် ဟောကြားသည်။

၂၈:၂၄  အချို့က ယုံကြည်စွဲလန်းသော်လည်း အချို့ကမူ မယုံကြည်ကြ၊ (ကြားသိလျက်နှင့် မယုံကြည်သူသည် မကြားဘူးသောကြောင့် မယုံကြည်သူထက် ပိုဆိုးသည်။ တမင်သက်သက် ငြင်းပယ်ခြင်းဖြစ်သည်)။

၂၈:၂၅–၂၈  ပေါလု၏ တရားစကားကား ပြီးဆုံးသွားသည်။ ပရိသတ်များသည် မယုံတဝက် ယုံတဝက်နှင့် အချင်းချင်းစကားများနေကြသည်။ ထိုကြောင့် စကားပြန်ကောက်ပြီး (ဟေရှာ ၆:၉ နှင့် ၁၀) ပါ ပရောဖက်ပြုချက်ကို ပြန်လည်ပြောပြသည်။ သင်တို့သည် ကြားလျက်ပင် နားမလည်၊ မြင်လျက်ပင် အာရုံမပြုဘဲ မြင်ကြလိမ့်မည်။ ထို လူများရှိရာသို့သာ၍ ပြောလော့။ သူတို့မျက်စိမမြင်၊ နားမကြား၊ စိတ်နှလုံးမသာ၊ အကျင့်မပြောင်းလဲ၊ အနာရောဂါ ငါမငြိမ်းစေသည့်တိုင်အောင် သူတို့စိတ်နှလုံးသည် မိုက်လျက်၊ နားထိုက်လျက်၊ မျက်စိပိတ်လျက်ရှိ၏ဟု ဆိုကြသည်။ နားမထောင်ချင်၊ မကြားချင်သူများအနားတွင် ကျွဲပါးစောင်းတီး မနေချင်တော့သဖြင့် ပေါလုသည် တပါးအမျိုးသားများထံသို့ သွားရောက်ဟောပြော၏။

၂၈:၂၉  ပေါလု၏ ထိုစကားကြောင့် ယုဒများသည် အချင်းချင်း ငြင်းခုံစကားများလျက် ပွက်လောရိုက်ကြ၏ ပေါလု၏ ကျမ်းညွှန်းပရောဖက်ပြုချက်များ ကိုလည်း ယုဒများက အလေးမထား။ မေရှိယကိုလည်း လက်မခံ။ ထိုအကြောင်းနှင့် ပတ်သက်၍ Calvin က ဤသို့ ထောက်ပြခဲ့သည်။

နောက်ဆုံးရလဒ်မှာ အချည်းနှီးသာဖြစ်ခဲ့သည်။ ခရစ်တော်၏ ဧဝံဂေလိသတင်း စကားသည် ဝိညာဉ်အစာငတ်မွန်သူများအတွက်သာ ထိရောက်မှုရှိသည်။ အမှန်စင်စစ် ဘုရားသခင်၌ ငြိမ်သက်ခြင်း ရရှိလိုသူများသည် အဖိုးအခပေးခြင်း၌ ကြိုးစားအားထုတ်ရန်ဖြစ်သည်။၈၄

၂၈:၃၀  ပေါလု သည် ရောမတွင် အိမ်ငှား၍ (၂)နှစ် လုံးလုံး အမှုတော်ဆောင် သက်သေခံခဲ့သည်။ ထို ကာလတွင် ဧဖက်၊ ဖိလိပ္ပိ၊ ကောလောသဲနှင့် ဖိလေမုန် သြဝါဒစာများကို ရေးသားခဲ့လေသည်။

၂၈:၃၁  ပေါလုသည် အတားအဆီးအနှောင့်အယှက်မရှိ၊ ဘုရားသခင်၏နိုင်ငံတော် အကြောင်းကို အတည့်အလင်းဟောပြော၍ သခင်ယေရှုခရစ်၏ အကြောင်းများကို သွန်သင်ပြ၏။

ဤနေရာတွင် တမန်တော်ဝတ္ထု ပြီးဆုံးသွားသည်။ အချို့က ဤကျမ်းစာနိဂုံးသည် တစ်မျိုးကြီးပါလားဟု ထင်ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ကျမ်းစာချက်ပါ အကြောင်းအရာများသည် ပြီးစုံပြီ။ ဧဝံဂေလိသတင်းသည် ယေရုရှလင်၊ ယုဒပြည်၊ ရှမာရိမှစ၍ အမျိုးသားအကြား ကမ္ဘာအနှံ့ ခြေဆန့်ခဲ့ပြီ။

တမန်တော်ဝတ္ထု နိဂုံးမချုပ်မီ ပေါလု အသက်တာတွင် ရေးသားခဲ့သော သြဝါဒစာများကို ဝေငှချင်ပါသည်။

ရောမတွင် (၂)နှစ် တာ ကုန်လွန်ပြီးနောက် နေရိုးနှင့် တရားမင်းများက ကွင်းလုံးကျွတ်အပြစ်မှ လွှတ်လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။

ထို့နောက် စတုတ္ထသာသနာ့ခရီးစဉ် စခြင်းဖြစ်သည်။ ဤအခေါက်တွင် ရောက်ရှိသောနေရာများကို ဖေါ်ပြပါမည်။

၁။ ကောလောသဲနှင့် ဧဖက် (ဖိလေ ငယ် ၂၂)

၂။ မာကေဒေါနိ  (၁တိ ၁:၃၊ ဖိ ၁:၂၅၊ ၂:၂၄)

၃။ ဧဖက် (၁တိ ၃:၁၄)

၄။ စပါနိ (ရော ၁၅:၁၄)

၅။ ကရေတေ (နိ ၁:၅)

၆။ ကောရိန္သု  (၂တိ ၄:၂၀)

၇။ မိလတ်  (၂တိ ၄:၂၀)

၈။ နိကောပလိ (တိ ၃:၁၂)

၉။ တရော (၂တိ ၄:၁၃)

မည်သည့်အချိန်တွင် အဘယ်ကြောင့်ဘယ်နေရာတွင် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်း တဖန်ခံရကြောင်း မသိရသော်လည်း အကျဉ်းသားဘဝဖြင့် ရောမမြို့သို့ ဒုတိယအကြိမ်ရောက်ကြပါသည်။ ဤအကြိမ်သည် ပထမအကြိမ်ထက် အရသာခါးသည် (၂တိ ၂:၉)။ အရင်းနှီးဆုံးမိတ်ဆွေများက စွန့်ခွာကြသည်။ (၂တိ ၄:၉-၁၁) သေမည့်အချိန်ရောက်ကြောင်း သူ့ကိုယ်သူသိသည် (၂တိ ၄:၆-၈)။

ရောမမြို့ပြင်တွင် အေဒီ ၆၇ သို့မဟုတ် ၆၈ ၌ ခေါင်းဖြတ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ပေါလု၏ ယုံကြည်ခြင်းစကားအာဘော်ကို (၂ ကော ၄:၈-၁၀၊ ၆:၄-၁၀၊ ၁၁:၂၃-၂၈) တို့တွင်  တွေ့နိုင်သည်။

တမန်တော်ဝတ္ထု၏ ဧဝံဂေလိစကား

တမန်တော်ဝတ္ထုကို ဖတ်ရှုလေ့လာပြီးလျှင် ကနဦးခရစ်ယာန်များ၏ ယုံကြည်ခြင်းနှင့် လက်တွေ့ဘဝကို ပြန်လည် ရှုမြင်သင့်သည်။ ယုံကြည်သူတစ်ဦးချင်း အသက်တာတွင် မည်သို့ရှင်သန်ကြသနည်း။ ဒေသန္တရ အသင်းတော်များ၏ အသင်းတော်ဝင်များသည် မည်သူတွေနည်း။

ပထမဦးစွာ သခင်ယေရှုခရစ်တော်အား ယုံကြည်ခြင်းကို ၁-ရာစုနှစ်တွင် အစပြုပါသည်။ ထိုသူများ၏ ယုံကြည်ခြင်းသည် ခရစ်တော်၌ ဗဟိုပြုသည်။ အခြေခံပဓါနယုံကည်ချက်မှာ ကယ်တင်ရှင်ယေရှုသခင်အား သက်သေခံဖို့ဖြစ်သည်။ ဘဝတစ်ခုလုံးအား ပုံအပ်ထားကြသည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးက အရူးလုပ်ငန်းဟု ပြောင်လှောင်ကြသော်လည်း တပည့်တော်များ၏ စိတ်အားထက်သန်မှုကြောင့် ပို၍ပင် ပြန့်ပွားသည်။ နိုင်ငံတော်နှင့် ဖြောင့်မတ်ခြင်းတရားကို ဦးစွာ ရှာကြသည်။ ထိုသူများအတွက် ကြုံဆုံလေသမျှသည် ဘုန်းတော်ထင်ရှားစေဖို့ ဖြစ်သည်။

ထိုအကြောင်းကို Jowett က ဤသို့ ထောက်ခံထားသည်။

တပည့်တော်များသည် သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်၌ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာခံယူကြသည်။ ဘုရားသခင် ယဇ်ပလ္လင်၌ ဘဝပုံအပ်ထားကြသည်။ ထိုသို့ ဘဝကို သရဏဂုံတင်ထားကြသောကြောင့် ရည်ရွယ်ချက်သည်လည်း အသက်တာတွင် ခိုင်မြဲသည်။ ထိုစိတ်ထားမီးလျှံသည် အသက်ဝိညာဉ်ထဲထိအောင် ထောက်လောင်သောကြောင့် မီးမုန်တိုင်းအဖြစ် ဟုန်းဟုန်းထောက်လောင်ခဲ့သည်။ မည်သည့်အရာကမှ တားဆီးငြိမ်းသက်နိုင်စွမ်းမရှိ။ ပြောသမျှ၊ လုပ်သမျှသည် စွမ်းပကားကြီးသောကြောင့် အရာရာကို အောင်မြင်သည်။ သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်၌ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာခံယူ၍ တန်ခိုး အစွမ်းပြည့်ဝ၍ ရဲရဲတောက်လောင်နေသူများ ဖြစ်သည်။၈၅

ဟောကြားသော ဧဝံဂေလိဒေသနာများသည် ယေရှုခရစ်တော် ဘုန်းတန်ခိုးဖြင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်း သတင်းစကားများဖြစ်သည်။ ကယ်တင်ရှင်၏ ထမြောက်ခြင်းကို သက်သေခံကြသည်။ လူသားများက သတ်ပစ်ကြသော်လည်း သခင်ဘုရားသည် သေလွန်သူများအလယ်မှ ရှင်ပြန်ထမြောက်လျက် အမြင့်ဆုံးသော ကောင်းကင်ပလ္လင်၌ ဘုံနန်းစံသည်။ ဘုရားသခင်၏ လက်ျာတော်၌ စိုးစံတော်မူသော ထိုအရှင်သခင်အား လူတိုင်းဒူးထောက်ရသည်။ ထိုသခင် ပြုတော်မူသော အမှုမှတပါး ကယ်တင်ခြင်း နည်းလမ်းမရှိ။

လောဘ၊ ဒေသ၊ ခါးသီးခြင်း၊ မုန်းတီးခြင်း၊ လောကအလယ်တွင် တပည့်တော်များက ချစ်ခြင်းမေတ္တာအကြောင်း ဟောပြောသွန်သင်ကြသည်။ ကြင်နာမှုအတွက် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း အဖိုးအခပေးရသည်။ ထိုသူများအတွက် အပြစ်လွှတ်ခွင့် တောင်းပေးကြသည်။ မိမိရန်သူများကိုလည်း ချစ်ခင်မြတ်နိုးဖို့ အခြားခရစ်ယာန်များကို တိုက်တွန်းကြသည်။ ထိုခရစ်ယာန်များ၏ အချင်းချင်းချစ်ခင်ကြပုံကို မြင်ယောင်ကြည့်ပါ။

သူတို့အသက်တာသည် ဧဝံဂေလိတရားပျံ့နှံ့ဖို့ ဖြစ်သည်။ လောကအရာကို မျက်စောင်းမထိုးကြပါ။ ဘုရားသခင်၏ အစေတော်ခံယူကြသည်။ စင်ကြယ်ခြင်းကို သာယူသည်။ လိုအပ်သောငွေကြေးကိုသာ ရယူသုံးစွဲသည်။

ကိုင်ဆောင်ထားသော လက်နက်များမှာ ကိုင်တွယ်ထိတွေ့နိုင်သော လောကအရာဝတ္ထုပစ္စည်းမဟုတ်၊ တန်ခိုးကြီးတော်မူသော ဘုရားသခင်ကို အားကိုးခြင်းလက်နက်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော် အစိုးရကိုသော်၎င်း၊ အခြားဘာသာရေးများကိုသော်၎င်း ဆန့်ကျင်ခြင်းမပြု၊ စာတန်နတ်ဆိုး၊ မကောင်းဆိုးဝါးများကို သာ ကောင်းကင်တန်ခိုးဖြင့် ဖယ်ရှားကြသည်။ ယုံကြည်ခြင်း၊ ဆုတောင်းခြင်း၊ နှုတ်ကပတ်များကိုသာ လေးမြှားအဖြစ် ကိုင်ဆောင်သည်။ မူဆလင်ဘာသာများကဲ့သို့ အခြားသများကို အတင်းအဓ္ဓမ ဖွတ်မခိုင်း။

ကနဦးခရစ်ယာန်များသည် လောကီသားများနှင့် မပေါင်း။ သီးသန့်နေကြသည်။ လောက၌ နေသော်လည်း လောကကြီးက သူတို့ကိုမပိုင်။ မယုံကြည်သူများ ယုံကြည်လာရန် ပေါင်းသင်းကြသော်လည်း ခရစ်တော်၏ သစ္စာတရားနှင့် လောကသာယာမှုကို မရောနှောကြ။ သာဝကခရီးသည်များအဖြစ် ရေခြားမြေဆုံး လှည့်လည်၍ ဧဝံဂေလိတရား ဟောကြားကြသည်။

လူမှုရေးအခက်အခဲများနှင့် နိုင်ငံရေးပြဿနာများ ယနေ့ကဲ့သို့ မကြုံတွေ့ကြဘူးလားလို့ မေးစရာရှိနိုင်ပါသည်။ လူမှုဒုက္ခ ပြဿနာများသည် လူ့ဇာတိအပြစ်ထဲမှ ပေါ်ထွန်းလာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုဆင်းရဲဒုက္ခ ပြဿနာများသည် အနာသိလျှင် ဆေးရှိသကဲ့သို့ အဖြေရှိသည်။ လူမှုပြဿနာနှင့် လူမှုဒုက္ခများသည် အလိုအလျောက် ပေါ်ပေါက်လာသည်မဟုတ်။ လူ့အပြစ်ဇာတိမှ ပေါ်ထွန်းလာသည်။ ထိုလူ့အကျင့်ဆိုး အဆိပ်ဖြေဆေးမှာ ဧဝံဂေလိတရားသာ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယဖြေဆေးမရှိပါ။ နေပူမိုးရွာ၊ လေမုန်တိုင်းရှောင်၊ နေ့ညမရွေး၊ ဒေသအနှံ့ ဧဝံဂေလိတရားဟောကြသည်။

ညှဉ်ပန်းနှိပ်စက်ခြင်း ကြုံရသောအခါတွင်လည်း အံ့သြခြင်းမရှိ။ တွေဝေခြင်းမရှိ။ ကြိုတင်မျှော်မှန်း သိရှိပြီးသားဖြစ်သည်။ မည်သို့ပင် အနှောင့်အယှက်ပရောဂ ကြုံတွေ့ကြစေကာမူ လက်မြှောက်ဒူးထောက်ခြင်းမရှိ။ တရားသဖြင့် စီရင်တတ်သော ဘုရားသခင်၏ မျက်နှာတော်ကိုသာ ဖူးမျှော်သည်။ ဒုက္ခပြဿနာကို ရှောင်ကွင်းပုန်းခိုမနေ။ ခရစ်တော်၌ ပိုမိုခွန်အားရယူကြသည်။

တပည့်တော်များ၏ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်မှာ တကမ္ဘာလုံး၌ ဧဝံဂေလိတရား ပျံ့နှံ့ရေးဖြစ်သည်။ မိမိနေအိမ်နှင့် ပင်လယ်ရပ်ခြားဟူ၍ ခွဲခြားခြင်းမရှိ။ မိမိနေအိမ်သည်လည်း အနေနည်းသောကြောင့် ပင်လယ်ရပ်ခြားကဲ့သို့ဖြစ်၍၊ ပင်လယ်ရပ်ခြားသည်လည်း သွားဖန်ပါများသောကြောင့် မိမိနေအိမ်သဖွယ် ဖြစ်သွားသည်။ သူတို့လယ်ယာမြေသည် ကမ္ဘာမြေဖြစ်သည်။ ဟောကြားသော ဧဝံဂေလိတရားသည်လည်း ကုန်ဆုံးသည်ဟူ၍ မရှိ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မိမိအစွမ်းအစဖြင့် မဟုတ်ဘဲ၊ ခရစ်တော်၏ စေစားချက်ဖြစ်သောကြောင့် အသစ်ပြီးအသစ်ဖြစ်နေသည်။ ဧဝံဂေလိကြားသိ၍ အသက်တာပြောင်းလဲသူများကိုလည်း ဒေသန္တရ အသင်းတော်သို့ ပို့ဆောင်စုစည်းပေးသည်။ ဆုတောင်းခြင်း၌ မွေ့လျော်၍ ယုံကြည်ခြင်း၌ ခွန်အားကြီးရန် သွန်သင်ကြသည်။ ထိုသို့သွန်သင်၍ အရှိန်ရရှိလျှင် အခြားနေရာသို့ ဧဝံဂေလိ လိုက်လံဟောကြားပြန်သည်။

ဒေသန္တရအသင်းတော်သည် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဧဝံဂေလိဟောကြားရာ တပ်စခန်းဖြစ်သည်။ ထိုအသင်းတော်သည် မိမိအသင်းတော်ထဲတွင် စီမံခန့်ခွဲခြင်း၊ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခြင်း၊ ဘဏ္ဍာရေးအုပ်ချုပ်ခြင်းများ ဦးစွာပြုလုပ်ရသည်။ အခြားအသင်းတော်များနှင့် ချုပ်နှောင်ခြင်းမရှိ လွတ်လပ်သော်လည်း အချင်းချင်း မိသဟာယပြုရသည်။ အသင်းတော်တစ်ခုနှင့် တစ်ခုအကြားတွင် စည်းရှိရသည်။ ရံပုံငွေဖြင့် ဖွဲ့နှောင်ခြင်း အဖွဲ့အစည်း အဆင့်ဆင့်ဖွဲ့စည်းခြင်းမရှိရ။

အသင်းတော်များ၏ အဓိကဝိညာဉ်ရေးရာ မျှော်မှန်းချက်မှာ ကယ်တင်ခြင်းမရရှိသေးသူများ ကယ်တင်ခြင်းရရှိရေးဖြစ်သည်။ ပွဲတော်ဝင်ခြင်း၊ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်ခြင်း၊ ဆုတောင်းခြင်း၊ သမ္မာကျမ်းစာသင်ကြားခြင်းနှင့် မိဿဟာယဖွဲ့ရာမျှသာမဟုတ်။ ဧဝံဂေလိတရားကို သလင်းမြေ၊ စျေး၊ စရပ်၊ လမ်းမ၊ အကျဉ်းထောင်၊ အိမ်နှင့် လူအုပ်စုရှိရာ နေရာများအရောက် ဟောရမည်။

အသင်းတော် ဝတ်ပြုအစည်းအဝေးကို သတ်မှတ်ထားသော အဆောက်အဦး ဗိမာန်တော်ထဲတွင်သာ မဟုတ်ပါ။ နေအိမ်များတွင်လည်း စုဝေးနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကနဦးခရစ်ယာန်များ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းကာလဆိုးတွင် ယုံကြည်သူများ၊ နေအိမ်တွင် မြေအောက်အသင်းတော်ရှိခြင်းဖြစ်သည်။

ဂိုဏ်းဂနအယူအဆလည်း မရှိရပါ။ ယုံကြည်သူများသည် သခင်ခရစ်တော်၏ ခန္တာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းများဖြစ်ကြပါသည်။ ဒေသန္တရအသင်းတော်ဝင်များဖြစ်၍ ထိုဒေသန္တရအသင်းတော်လည်း တကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော အသင်းတော်ဝင်ဖြစ်သည်။

ထို့အပြင် ရဟန်းရှင်လူနှင့် လူဝတ်ကြောင်ဟူ၍ ခွဲခြားခြင်းလည်းမရှိပါ။ အသင်းတော်တွင် သွန်သင်ခြင်း၊ ဟောကြားခြင်း၊ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာပေးခြင်း၊ ပွဲတော်မင်္ဂလာစီရင်ခြင်း ပြုနိုင်သည်ဟု သီးသန့်စီမံခွဲခန့်ထားသူ တစ်ယောက်မှ မရှိပါ။ ယုံကြည်သူတိုင်းအား ဘုရားသခင်က ဝိညာဉ်ဆုအသီးသီး ပေးထားကြောင်းကိုသာ အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ မိမိတို့ရရှိသည့် ဝိညာဉ်ဆုကျေးဇူးရရှိသည့်အတိုင်း ကြီးထွားအသုံးပြုရသည်။

တမန်တော်၊ ပရောဖက်၊ ဧဝံဂေလိဆရာ၊ ဓမ္မဆရာ၊ သိုးထိန်းဟူ၍ အသင်းတော်တွင် နေရာဝင်ရောက်စိုးမိုးခြင်းမရှိကြ။ သန့်ရှင်းသူများပီပီ နေ့စဉ်အသက်တာ၌ ယုံကြည်ခြင်းဖြင့် အသက်ရှင်ကြသည်။ ဓမ္မဟောင်းကာလတွင် သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်က ဆီလူးဘိသိက်ပေး၍ သီးသန့်ဆုကျေးဇူးများရသည်။ ထိုခံစားရရှိသည့် ဆုကျေးဇူးအတိုင်း အမှုတော်တွင် ပါဝင်ကြသည်။
ယခုကဲ့သို့ လုပ်ခစားများမဟုတ်။ အတိုင်းအဆမြင့်မားသော အရပ်မှ ဖေါ်ပြသော သမ္မာတရားကို သွန်သင်ကြသည်။

တမန်တော်ဝတ္ထုထဲတွင် အံ့ဖွယ်နမိတ်လက္ခဏာများ၊ ထူးခြားသောဆုကျေးဇူးများ သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်ကပေးကြောင်း မကြာခဏတွေ့ရသည်။ အစောပိုင်းအခန်းများတွင် တွေ့ရပြီး ဝတ္ထုအဆုံးပိုင်းတွင်လည်း တွေ့ရသည်။

ဒေသန္တရအသင်းတော်တွင် တမန်တော်သို့မဟုတ် သင်းအုပ်များခန့်အပ်ထားသည်။ ထိုသူများသည် ဝိညာဉ်ရေးရာ ထိန်းကျောင်းပဲ့ပြင်သူများဖြစ်သည်။ သိုးအုပ်ကို စောင့်ထိန်းရသော သိုးထိန်းများဖြစ်သည်။ အသင်းတော်တပါးတွင် သင်းအုပ်တစ်ယောက်ထက်မကရှိသည်။

တမန်တော်ဝတ္ထုတွင် ပါသောသင်းအုပ်သည် အသင်းတော်အရာရှိမဟုတ်။ အမှုတော်၌ အချိန်ပိုင်းဖြင့် ပါဝင်ဆက်ကပ်သူများဟု အနက်ရသည်။

ကနဦးယုံကြည်သူများသည် နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာခံယူရာတွင် ရေထဲသို့ နှစ်ခြင်းခံယူကြသည်။ ထိုသို့နှစ်ခြင်း မင်္ဂလာခံယူခြင်းသည် အသက်တာပြောင်းလဲခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယေဘူယျအားဖြင့် ဆိုနိုင်သည်။ တပည့်တော်များသည် ရက်သတ္တပတ်၏ ပထမနေ့ရက်တွင် စုဝေးပြီး သခင်ဘုရားကို အောက်မေ့သတိရသောအားဖြင့် မုန့်ဖဲ့ ပွဲတော်ဝင်ကြသည်။ ဤကျမ်းစကားသည် ယခုခေတ်ကာလတွင် လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်အတိုင်း ပွဲတော်ဝင်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်။ အစားအစာ သို့မဟုတ် ပွဲတော်ဖြင့် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးဆက်ဆံကြသည်။

ကနဦးအသင်းတော်များသည် ဆုတောင်းခြင်းအား သင်ကြသည်။ ဘုရားသခင်၌ ဘဝလမ်းကြောင်းတည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဆုတောင်းသူများသည် ယုံကြည်ခြင်း၊ စိတ်ချခြင်း၊ စွဲမှတ်ခြင်းဖြင့် ဆုတောင်းကြသည်။ တပည့်တော်များသည်လည်း စိတ်အားငယ်ခြင်း၊ တွေဝေခြင်းမရှိကြဘဲ စိတ်အားထက်သန်စွာဖြင့် ဆုတောင်းကြသည်။ အစာရှောင်ကြသည်။

အန္တိအုတ်မြို့၌ တပည့်တော်များ အစာရှောင်ဆုတောင်းပြီးကြသောအခါ ဗာနဗနှင့် ရှောလုသည် အထူးသာသနာပြုလုပ်ငန်း အစီစဉ်ရေးဆွဲကြသည်။ ထိုသူနှစ်ဦး၏ အမှုဆောင်ခြင်းသည် ဤအချက်အပေါ်တွင်မူတည်သည်။ ထိုအစီအစဉ်သည် လူသိရှင်ကြား ပြန်တမ်းဝင်ဆုံးဖြတ်ချက်မဟုတ်သော်လည်း သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော် လမ်းပြချက်ဖြစ်ကြောင်း အန္တိအုတ်ခေါင်းဆောင်များက အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ အသင်းတော်အောက်တွင် ဗာနဗနှင့် ရှောလု၏ ဆက်ကပ်လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်သည်။

သို့သော်လည်း သူတို့၏ ဧဝံဂေလိအမှုတော်ဆောင်ခြင်းကို မိခင်အသင်းက ကြိုးကိုင်းခြင်းမပြု။ သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်ဖွင့်ပြသည့်အတိုင်း လွတ်လပ်စွာမျိုးစေ့ကြဲကြသည်။ သို့သော်ဆောင်ရွက်ခဲ့သမျှကို မိခင်အသင်းတော်သို့ ပြန်လည်အစီရင်ခံလေ့ရှိသည်။

ထိုသို့ ဧဝံဂေလိဆရာနှင့် အသင်းတော်ဆက်ဆံခြင်းတွင် အသင်းတော်သည် မြင့်သောအရပ်မှာရှိသည် ဟု အမှတ်မလွဲစေလို။ သခင်ဘုရား၏ သွန်သင်ခေါင်းဆောင်မှုဖြင့် လှုပ်ရှားခြင်းဖြစ်သည်။ အသင်းတော်၏ ဦးခေါင်းခရစ်တော်သည် ကောင်းကင်ဘုံနန်းတွင် စိုးစံသည်။ ထိုနေရာမှ ညွှန်ပြသည်။ သင်စရာ၊ လုပ်စရာ ရှိသည်များကို ပေးသည်။ တမန်တော်ဝတ္ထုထဲတွင် လှေနံဓါးထစ်စနစ်ကို စွန့်ပယ်၍ ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်စနစ်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ပုံသေကားချပ် လုပ်ဆောင်ရန်မဟုတ်။ ဥပမာအားဖြင့် ပေါလုသည် သက်သာလောနိတ်တွင် (၃)လခန့် ကြာသော်လည်း ဧဖက်တွင်မူ (၃)နှစ် ကြာနေသည်။ သန့်ရှင်းသူများ တည်ဆောက်ခြင်းနှင့် မိမိကိုယ်ကို ရပ်တည်နိုင်ကြသည့် အခြေအနေပေါ် မူတည်သည်။

အချို့နေရာတွင် တမန်တော်များသည် မြို့ကြီးပြကြီးကို ဗဟိုပြု၍ အသင်းတော်တည်ထောင်ရန် ခြေကုပ်ယူကြသည်။ ပြီးလျှင်မြို့ဆင်ခြေဖုံးဒေသသို့ အောင်မြေချဲ့ကြသည်။ ဤနည်းဗျူဟာသည် မှန်ကန်ပါသလား။ သတ်မှတ်ထားသော နည်းဗျူဟာများ ရှိပါသလား။ သို့မဟုတ် ဘုရားသခင်၏စကားကို နေ့တိုင်းနာခံ လုပ်ဆောင်ခြင်းလား။ မြို့ပြနှင့် ကျေးလက်တွင် မည်သည့်အရပ်ကို ဦးစားပေးသင့်သနည်း။

တမန်တော်ဝတ္ထုတွင် ကနဦး ခရစ်ယာန်များသည် သခင်ဘုရား၏ လမ်းညွှန်ချက်အတိုင်းသာ လိုက်နာလုပ်ဆောင်ကြကြောင်း နားလည်ရသည်။ ခရစ်တော်၏ နာမတော်အားဖြင့်သာ လှုပ်ရှားကြသည်။ သခင်ဘုရားမှ လွဲ၍ သူတို့ဘဝတွင် ဘာမှမရှိ။ ထို့ကြောင့် နံနက်မိုးလင်းတိုင်း သခင်ဘုရား၏ စေခိုင်းမည့်အသံတော်ကိုသာ နားစွင့်နေကြသည်။

အမှုတော်ဆောင်များ ခရီးလှည့်လည်သွားလာရာ တွင်လည်း တကိုယ်တော်လေလွင့်ခြင်းမပြုဘဲ အပေါင်းအဖေါ်နှင့် သွားကြသည်။ အပေါင်းအဖော်သည် မိမိထက် အသက်ငယ်လျှင် သူ့အားပံ့ပို့ကူညီနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် သစွာရှိသော ယုံကြည်သူကို အဖေါ်ပြုရသည်။

ထို့အပြင် မိမိစားဝတ်နေရေးကိုလည်း ဖန်တီးရသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပေါလုသည် တဲချုပ်လုပ်သည်။ ယုံကြည်သူများက မေတ္တာလက်ဆောင်၊ အသင်းတော်က နဝကမ္မအလှူငွေများကိုလည်း ရံဖန်ရံခါရှိပါသည်။

နောက်မှတ်သားရမည့် အချက်တစ်ခုမှာ သင်းအုပ်ဆရာသည် သန့်ရှင်းသူများ၏ ယုံကြည်အားထားမှု ခံယူနိုင်ရသည်။ ထိုစကားသည် သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်က တန်ခိုးအစွမ်းပေးခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်နှင့် ပြည့်ဝလျှင် ယုံကြည်သူများကို သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်က စကားပြောပါသည်။

သင်းအုပ်ဆရာများသည် လောကအစိုးရကိုလည်း လေးစားရသည်။ ထိုအချက်သည် အရေးကြီးသည်။ ဒေသနာတရား ဟောကြားသောအခါ လုံးဝသတိထားရှောင်ကြဉ်ရမည့် အချက်ဖြစ်သည်။ သို့သော် လူထက်ဘုရားကို ကြည်ညိုရသည်။ ဒေသခံအာဏာပိုင်များက အပြစ်ဒဏ်ပေးလျှင် ဆင်ခြေဆင်လက်ပေးခြင်း၊ ခုခံခြင်းမပြုရ။ ကျေနပ်စွာခံယူရသည်။

ပထမဦးဆုံး ဧဝံဂေလိသတင်းစကား ကြားသူများမှာ ဣသရေလလူမျိုးဖြစ်သည်။ သို့သော် နာခံခြင်းမရှိ ငြင်းပယ်သောကြောင့် ရေစီးကြောင်း ပြောင်းလဲကာ တပါးအမျိုးသားများထဲသို့ စီးဝင်သည်။ ပထမဦးစားပေး ဣသရေလဟု တမန်တော်ဝတ္ထုက ဆိုခဲ့သည်။ ယနေ့ကာလတွင် ဣသရေလများသည်လည်း ဘုရားသခင်ရှေ့တွင် တပါးအမျိုးသားများနှင့် တန်းတူရည်တူဖြစ်နေသည်။ ခွဲခြားမှုမရှိ။ “အားလုံးအပြစ်သားများ ဖြစ်ကြသည်။ အားလုံးဆုံးရှုံးခဲ့ကြသည်”။

ကနဦးအသင်းတော်များ၏ အမှုတော်လုပ်ငန်းသည် လက်ဖျားခါလောက်အောင် တန်ခိုးအစွမ်း ပြည့်ဝခဲ့သည်။ ဘုရားသခင်ကို ချစ်ကြောက်ကြသည်။ ဟန်ဆောင်မှု မလုပ်ကြပါ။ အသင်းတော်၌ ခေါင်းပြူလာသောအပြစ်ကို ချက်ချင်းအရေးယူသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အာနနိနှင့် ရှဖိရေတို့လင်မယား။

ယနေ့ခေတ်အခါတွင်လည်း ကနဦးအသင်းတော်များကဲ့သို့ ယုံကြည်ခြင်း၊ ဆက်ကပ်ခြင်း၊ ကိုးကွယ်ခြင်း၊ လုံ့လဝိရိယရှိခြင်း ရှိကြလျှင် ကျွန်ုပ်တို့မျိုးဆက်ကာလတွင် ကမ္ဘာတဝှန်းလုံး ဧဝံဂေလိတရား ပျံ့နှံ့သွားမည်ဟု တိုက်တွန်းလိုပါသည်။

မှတ်စု

၁(Intro) J.B. Phillips, The Young Church in Action,p. vii.

၂(၁:၅) ခရစ်တော်၏ ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းနှင့် ကောင်းကင်ဘုံသို့ တက်ကြွခြင်း ကြားကာလတွင် ရက်ပေါင်း (၄၀)ရှိသည်။ ပင်တေကုတ္တေနေ့အကြို (၁၀) ရက်ရှိသေးသည်။ ဘယ်နှစ်ရက်စောင့်မျှော်ရမည်ဟု သခင်ဘုရားက ရက်အတိအကျ မပြောပြပါ။

၃(၁:၂၀) ဤကျမ်းပိုဒ်သည် ဆာလံသီချင်းထဲမှ အတိအကျကောက်နုတ်ခြင်းမဟုတ်ပါ။ အကြောင်းမှာ (၁) ဓမ္မသစ်ကျမ်းရေးသူများသည် ဓမ္မဟောင်း Septuagint (LXX)ကို မကြာခဏ ကိုးကားလေ့ရှိသည်။ ဟေဗြဲကျမ်းစာကို ဂရိဘာသာသို့ ပြန်ဆိုသောအခါ အချိုးစကားလုံးများမှာ အတိအကျပြန်ဆိုမရ၍ စကားလုံးကွဲပြားသွားသည်။ (၂) မကြာခဏဖြစ်လေ့ရှိသည့်အတိုင်း OT ၌ မှုတ်သွင်းရေးသားစေသော သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်သည် NT ၌ လွတ်လပ်စွာလှုပ်ရှား ကောက်နုတ် အသုံးပြုသွားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

၄(၂:၁) ဂရိကျမ်းစာ ဆာလံ၊ ၁၃၃:၁ (LXX တွင် ၁၃၂:၁)မှ dwell together “အတူကျိန်းဝပ်” ကို၊ ဤတမန်တော်ဝတ္ထုတွင် “in one place” (epi to auto) “တစ်နေရာထဲတွင် အတူတကွ” ဟု ဆိုထားသည်။

၅(၂:၄) သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်လုပ်ဆောင်မှုမှာ ပြောင်းလဲခြင်းအသက်တာကို ဆီလူးခြင်း၊ (၁ယော ၂:၂၈) တံဆိပ်ခပ်နှိပ်ခြင်း (ဧ၊ ၁:၁၃)၊ (အာမခံ) စရံပေးခြင်း (ဧ၊ ၁:၁၄)ဟုဆိုသည်။ ဝိညာဉ်တော်၏ အခြားလုပ်ဆောင်မှုမှာ နာခံခြင်း၊ လက်မြှောက်အရှုံးပေးခြင်း၊ လမ်းပြခြင်း (တ၊ ၈:၂၉)၊ ပျော်ရွှင်ခြင်း (၁သက်၊ ၁:၆)၊ တန်ခိုး(ရော၊ ၁၅:၁၃)တို့ ဖြစ်သည်။

၆(၂:၂၂-၂၄)  နာကျင်ခြင်းဟူသော စကားလုံးမှာ ယေဘူယျအားဖြင့် အလုပ်လုပ်ဆောင်၍ ပင်ပန်းခြင်းဟု ရည်ညွှန်းသည်။ ခရစ်တော်ဘုရားလည်း ဖွားမြင်တော်မူခြင်းမှ ရှင်ပြန်ထမြောက်သည့်တိုင်အောင် ခံစားခဲ့သည်။ ဆင်းရဲဒုက္ခသည် ယာယီခံစားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစကားများကို (ဆာ၊ ၁၈:၅)တွင် “မရဏာနိုင်ငံ၏ ကြိုး”ဟု ဖော်ကျူးထားသည်။

၇(၂:၂၅-၂၇) ပရဒိသုဘုံနှင့် တတိယကောင်းကင်သည် အတူတူဖြစ်သည် (၂ကော၊ ၁၂:၂-၄)။

၈(၂:၂၈) Charles C. Ryrie, The Acts of the Apostles, p. 24.

၉(၂:၂၉) Charles H. Spurgeon, The treasury of the New Testament, 1:530.

၁၀(၂:၄၁) အရေးပါသော (NU)ကျမ်း၌ “gladly” “ဝမ်းမြောက်စွာ” ကို ချန်လှပ်ထားသည်။

၁၁(၂:၄၄-၄၅) F.W. Grant, “Acts,” The Numerical Bible: Acts to 2 Corinthians, VI:25,26.

၁၂(၂:၄၆) ပေတရုနှင့်အဖွဲ့ ဗိမာန်တော်၌ နေကြသည်ဆိုရာတွင် သန့်ရှင်းရာဌာန၌မဟုတ်။ ဗိမာန်တော် ဝင်းထဲ၌ဖြစ်သည်။ သန့်ရှင်းရာဌာနသို့ ယဇ်ပုရောဟိတ်သာ ဝင်ရောက်ခွင့်ရှိသည်။ တစ်ပါးအမျိုးသားတို့မှာမူ အပြင်ဝင်း၌သာရေရသည်။ လွန်ကျူးဖောက်ဖျက်လျှင် သေပြစ်ထိုက်သည်။

၁၃(Excursus) အရေးကြီး စကားရပ်ဖြစ်သော “အသင်းတော်” “Church” အသုံးကို ၅:၁၁ တိုင်အောင် မတွေ့ရသေးပေ။

၁၄(Excursus) Merrill F. Unger, Unger’s Bible Handbook, p. 586.

၁၅(Excursus) E. Stanley Jones, Christ’s Alternative to Communism, p. 78.

၁၆(Excursus) G.H. Lang, The Churches of God, p. 11.

၁၇(၄:၁-၄) Charles Haddon Spurgeon, အခြား အသေးစိတ်အချက်မရနိုင်ပါ။

၁၈(၄:၁၃) J. A. Stewart,  Evangelism, p. 95.

၁၉(၄:၁၄-၁၈) J. H. Jowett,  The Redeemed Family of God, p. 137.

၂၀(၄:၂၇-၂၈) ဤနေရာ၌ “အစေခံ” “ Servant” ဟု pais ပြန်ဆိုခြင်းက ၃:၁၃၊ ၂၆။ ၄:၃၀ “သားတော်” “child” ဟု ပြန်ဆိုခြင်းထက် ပိုမိုသင့်လျော်မည်။

၂၁(၄:၂၇-၂၈) George Matheson, Rest By the River, pp.75-77.

၂၂(၄:၃၂-၃၅) Grant, “Acts”, p,34.

၂၃(၄:၃၂-၃၅) F. E. Marsh, Fully Furnished, p.74.

၂၄(၄:၃၂-၃၅) Ryrie, Acts, p.36.

၂၅(၅:၄၀) ရိုက်နှက်ခံရခြင်းမှာ ယုဒဘာသာရေးခုံရုံး၏အမိန့်ကို မနာခံသောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု Ryrie ကယူဆသည်(တရား၊ ၂၅:၂-၃ ယှဉ်ဖတ်)။

၂၆(၅:၄၁) ဤကျမ်းပိုဒ်၌ သုံးမျိုးသုံးစားကွဲလွဲ သုံးနှုန်းထားသည်။ TR က “His name” ဟု၎င်း၊ NU က “the name”ဟု၎င်း၊ M က “the name of Jesus”ဟု ရေးကြသည်။

၂၇(၆:၈) သတေဖန် (ဂရိ Stephanos)အမည်သည် “ပန်းကုံး” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။

၂၈(၆:၁၀-၁၄) စာသွားစာလာစာစီပုံအရ သူတို့သည် ဘုရားသခင်ထက် မောရှေကို ဦးစားပေးထားသည့်ဟန်ရှိသည်။

၂၉(၇:၉-၁၉) မူရင်းနှင့်ဂရိကျမ်းစား နှစ်ကျမ်းစလုံးကို အမှန်ယူဆနိုင်သည်။ မနာရှေနှင့်ဧဖရိမ်တို့၏သား ငါးယောက်မှာ အဲဂုတ္တုတွင် မွေးဖွားကြသူများဖြစ်သည် (၅ရာ၊ ၁၄-၂၇)။ မျိုးနွယ်စာရင်းအမျိုးမျိုးတွေ့ရသော်လည်း ကွဲလွဲစရာမရှိပါ။ Kelly, Acts, p.84.

၃၀(၇:၉-၁၉) အထောက်အကူပြုစေရန် Kelly, Acts, pp 84-85 ကိုကြည့်။

၃၁(၇:၂၀-၄၃) Daily Notes of the Scripture Union, May 31,1969.

၃၂(၈:၄-၈) ယေရုရှလင်မှဆင်းလာခြင်းဖြစ်သည်။

၃၃(၈:၄-၈) Homer L. Payne, “What is S Missionary Church?” The Sunday School Times, February 22, 1964, p.129.

၃၄(၈:၁၂-၁၃) နတ်ဝိဇ္ဇာရှိမုန်ကလည်း “ယုံကြည်” ၍ ပေတရုကို သူ့အဖို့ဆုတောင်းခိုင်းသည် (ငယ်၊ ၂၄)။ သူသည် ကယ်တင်ခြင်းရရှိသော်လည်း ကိလေသာတပ်မက်လွန်းသည်ဟု အငြင်းပွားမှုရှိသည်။

၃၅(၈:၂၆) ရှေးဖိလိတ္တိမြို့တော်ဖြစ်၍ ယေရုရှလင်မှ အနောက်တောင်ဘက်၊ မြေထဲပင်လယ်ကမ်းခြေအဲဂုတ္တုသွားရာလမ်းပေါ်တွင်တည်ရှိသည်။

၃၆(၈:၂၇-၂၉) “ကန္ဒက်” Candace သည် ဖာရောကဲ့သို့သောဘွဲ့နာမဖြစ်သည်၊ လူအမည်နာမ အဟုတ်။

၃၇(၈:၂၇-၂၉) ရှေးအခါက Eunuchs ခေါ်သော မိန်းမစိုးကျွန်ယောက်ျားများကို သင်းကွပ်ကြသည်။ ယုဒလူ့အဖွဲ့အစည်း၌ သူတို့အား ကြဉ်ထားသည်(တရား၊ ၂၃:၁)။ တံခါးဝကဧည့်သည်ကဲ့သို့သဘောထားသည်။ဤနေရာတွင်မူ Eunuchs သည် အသင်းတော်တွင် တင်းပြည့်သင်းဝင်ဖြစ်လာသည်။

၃၈(၈:၃၇) NU  ကျမ်းနှင့် M ကျမ်း နှစ်ခုစလုံးက ဤအပိုဒ်ကိုချန်လှပ်ထားသည်။ သို့သော် အေဒီ- ၂ ရာစုအစောပိုင်း ရောမ၌ ကျင့်သုံးခဲ့သော နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာ အစဉ်အလာဖြစ်ကြောင်း ဥရောပအနောက်ပိုင်းနိုင်ငံ mss ကျမ်းစာများနှင့် လက်တင်ဘာသာကျမ်းများတွင် တွေ့ရသည်။ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာ သွန်သင်သူများက ဤကျမ်းပိုဒ်ကို မပစ်ပယ်လိုကြပေ။

၃၉(၈:၃၈) Calvin နှင့် အခြားသောကက်သလစ်ကျမ်းတတ်များက ရေထဲ၌နှစ်ခြင်းဗတ္တိဇံကို ကနဦးက ကျင်းသုံးခဲ့ကြောင်းလက်ခံသော်လည်း သူတို့သည် ရေလောင်းခြင်းနှင့်ရေဖျန်းခြင်းကိုသာ ဆက်လက်ကျင့်သုံးကြသည်။ into “ထဲသို့” နှင့် out of “ထဲက” ဟူသော စကားလုံးကို to “သို့” နှင့် from “မှ” အဖြစ် ပြန်ဆိုကြသော်လည်း NKJV ဘာသာပြန်မှုကတိကျသည်။

၄၀(၈:၄၀) အဲသယောပိတိုင်းပြည်သည် ရှေးယခင်ကာလမှစ၍ ယနေ့တိုင်အောင် ဥရောပနိုင်ငံများနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာရေးဆက်ဆံမိတ်သဟာယပြုသည့် တစ်ခုတည်းသော အာဖရိကနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ရှေးခေတ်ကာလကတည်းက ဖိလိပ္ပု၏ ယုံကြည်ခြင်း “သော့”ဖြင့် ဖွင့်ခဲ့သော အသင်းတော်တံခါးသည် ယနေ့ထက်တိုင် တည်နေခြင်းဖြစ်သည်။

၄၁(၉:၁-၂) ၁၉:၉-၂၃၊ ၂၂:၄၊ ၂၄:၁၄၊ ၂၂ ကိုလည်းကြည့်ပါ။

၄၂(Excursus) Harnack, Quoted by Leighton Ford, The Christian Persuader, p.46.

၄၃(Excursus) Dean Inge, Quoted by E.Stanley Jones, Conversion p.219>

၄၄(Excursus) Bryan Green, Ibid.

၄၅(Excursus) Leighton Ford, Quoted by Jones Conversion p.46.

၄၆(Excursus) James A.Stewart, Pastures of Tender Grass, p.70.

၄၇(၉:၃၆-၃၈) Tabitha, Dorcas မှာ အာရမိတ်နှင့် ဂရိစကားဖြစ်၍ Gazelle ဒရယ်ဟု အနက်ရသည်။

၄၈(၁၀:၁-၂) Ryrie, Acts, p.61.

၄၉(၁၀:၃-၈) သားရေလုပ်ငန်းအား မြို့ပြင်ဘက်၌လုပ်ကိုင်ရန် သတ်မှတ်ထားသည်။ တိရစ္ဆာန်အသေကောင်များကိုင်တွယ်ရန် ပင်လယ်ကမ်းစပ်သည် ပိုမိုသင့်လျော်သည်။

၅၀(၁၁:၂၀-၂၁) ဓမ္မသစ်ကျမ်းတွင် “Hellenists” သည် ဂရိဂျူးများကို ဆိုလိုသည်။ သို့သော် ဤနေရာတွင် ဂရိလူမျိုး တပါးအမျိုးသားများကို ရည်ညွန်းသည်။ အပိုဒ်ငယ် ၁၉ တွင် “ယုဒလူတို့အားသာ ဟောကြား” ဟုဆိုပြီး၊ အပိုဒ်ငယ် ၂၀ တွင်မူ “ဟေလေနစ် များသို့ဟောကြား” ဟု ဆိုပြန်ရာရှေ့နောက် ဆင်ခြင်စရာဖြစ်သည်။

၅၁(၁၁:၂၅-၂၆) James A Stewart, Evangelism, pp.100,101.

၅၂(၁၂:၂၅) ကျမ်းနှင့် ကျမ်းနှစ်စောင်လုံးက “ယေရုရှလင်သို့” ဟုဆိုသည်။ ၁၃:၁ တွင် အန္တိအုတ်ကို ဖော်ပြရာ၊ ကူယူသူက “ယေရုရှလင်မှ” ဟု ပြင်လိုက် ဟန်ရှိသည်။

၅၃(၁၃:၃) Donald Grey Barnhouse, The Measure of Your Faith, Book 69, p.21.

၅၄(၁၃:၇-၈) KJV ကျမ်း အငယ်၊ ၇ ၌ သေရဂိပေါလု  Sergius Paulus ကိုမြို့ဝန်ဟု ဆိုထားသည်။ NKJV ကျမ်းမှ Proconsul ဆိုသော အခေါ်အဝေါ်က ပိုမိုတိကျသင့်လျော်သည်။ လုကာသည် ရောမရုံးသုံးဝေါဟာရများကို ကောင်းစွာ သိကျွမ်းနားလည်သည်။ ဖိလိပ္ပိမှစစ်ကဲသို့ strategoi (လက်တင် praetors) (၁၆:၂၀) နှင့် အရာရှိမင်း (ဂရိ rhabdouchoi) (လက်တင် Lictors) (၁၆:၃၅) ကို အမှားအယွင်းမရှိ၊ ခွဲခြားသုံးနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ သက်သာလောနိတ်မြို့ အုပ်စိုးသူမင်းကို politarchs (၁၇:၆)၊ ဧဖက်မြို့ အုပ်စိုးသူကိုလည်း အာရှပွဲမင်း (asiarchs)ဟု ကွဲပြားစွာ ခွဲခြားခေါ်ဝေါ်နိုင်သည်။

“ထိုအမည်များမှာ ဒေသန္တရအသီးသီး အုပ်ချုပ်ရသူများ၏ အခေါ်အဝေါ်များ ဖြစ်၍ သူတို့အား ရောမမြို့ဝန်(ဘုရာခံ) သို့မဟုတ် proconsul က အုပ်ချုပ်သည်။ အဆင့်ဆင့်ရာထူးဌာနန္တရ၊ ဘွဲ့ထူး၊ ဂုဏ်ထူး အသုံးနှုန်းများကို လုကာက အမှားအယွင်းမရှိ ခေါ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် လုကာကို ယုံကြည်စိတ်ချရသော သမိုင်းပညာရှင် အဖြစ်ရှုမြင်နိုင်သည်။” C. E. Stuart, Tracings from the Acts of the Apostles, p. 272.

၅၅(၁၃:၂၂) Kelly, Acts, pp.185, 186 ကို သမိုင်းဝေါဟာရလေ့လာရန် ကြည့်ပါ။

၅၆(၁၃:၄၈) Charles R. Erdman, The Epistle of Paul to the Romans, p.109.

၅၇(၁၄:၄-၇) ဤနေရာ၌ သုံးသောစကားသည် “Missionaries” နှင့် အဓိပ္ပါယ်အတူတူဖြစ်သည်။

၅၈(၁၄:၁၀-၁၂) မူရင်းကျမ်းတွင် ဂရိနာမည်သုံးသည်။ ၁၆၁၁ ကျမ်းတွင် မူ Jupiter နှင့် Marcury ဟု သုံးထားသည်။ လက်တင်ဘာသာစကားတွင် လူသိများသော နတ်ဘုရားများဖြစ်သည်။

၅၉(၁၄:၁၉-၂၀) Kelly, Acts, p.202.

၆၀(၁၄:၂၁) Erdman, Arts, p.109.

၆၁(Excursus) C.A. Coates, An Outline of Luke’s Gospel, p. 254.

၆၂(၁၅:၂၀) အချို့က တားမြစ်ချက်နှင့် ပတ်သက်၍ (ဝတ်၊၁၇ နှင့် ၁၈) ကို ညွှန်းကြသည်။ ရုပ်တုဆင်းတုများ (၁၇:၈-၉) ညစ်ညမ်းသော ကိလေသာ၊ ကာမဂုဏ်နှင့် မယားများစွာယူခြင်းသာ မဟုတ်ပါ(၁၈:၂၀)။ လိင်တူဆက်ဆံခြင်း (၁၈:၂၂)၊ တိရစ္ဆာန်တို့နှင့် စပ်ယှက်ခြင်း(၁၈:၂၃)။ သွေးနီးသူချင်းချင်းထိမ်းမြားခြင်း (၁၈:၆-၁၄)၊ မိဘ၊ သားသမီး၊ မောင်နှမနှင့် စပ်ဆိုင်သောသူ၌ ချဉ်းကပ်ခြင်း(၁၈:၁၅-၁၆)၊ သားရဲကိုက် သေသောအကောင်၊ အသေကောင်(၁၇:၁၅)၊ အသွေး(၁၇:၁၀-၁၂) စားသုံးခြင်းများကိုလည်း တားမြစ်သည်။ တပါးအမျိုးသားယုံကြည်သူတို့က ဤအရာကို ချိုးဖောက်ကြောင်း မြင်တွေ့လျှင် ယုဒယုံကြည်သူတို့အဖို့ ထိခိုက်စရာဖြစ်မည်(တမန်၊ ၁၅:၂၁)။

၆၃(၁၆:၆-၈) Ryrie, Acts, pp. 88-89.

၆၄(၁၆:၉) James Stalker, Life of St. Paul. p. 78.

၆၅(၁၆:၁၉-၂၄) A. J. Pollock, The Apostle Paul and His Missionary Labors, p. 56.

၆၆(၁၆:၂၅)G. Gampbell Morgan, The Acts of the Apostles, pp. 389-390.

၆၇(၁၇:၂-၃) အချို့က ပေါလု သက်သာလောနိတ်၌ (၃)လကြာနေခဲ့သော်လည်း ဥပုသ်နေ့(၃)ကြိမ်သာ တရားစရပ်တွင် ဟောပြောသည်ဟု ယူဆသည်။

၆၈(၁၇:၁၆) Willian Arnot, The Church in the House. A Series of Lessons on the Acts of tha Apostles. Pp.379ff.

၆၉(Excursus) အချို့ပညာရှင်များက ဗိမာန်တော်ဝင်းအတွင်း၌ ဟောကြားခြင်းဟု ယုံကြည်သည်။

၇၀(Excursus) A. B. Simpson, အခြား အသေးစိတ် အချက်မရနိုင်ပါ။

၇၁(၁၈:၂-၃) Dinsdale T. Young. Neglected People of the Bible, pp. 232,233.

၇၂(၁၈:၁၈) အာကုလနောက်၌ ခေါင်းရိတ်ခြင်းကို ကပ်ရေးသည်။ ပေါလုနှင့် ခွါရေးသည်။ မူရင်းကျမ်း၌ အငယ်၊၁၈ ကို ဂရိဘာသာ ဝါကျတစ်ကြောင်းတည်းဖြင့် ရေးထားသည်။

၇၃(၁၉:၈) Stuart, Tracings. p. 285.

၇၄(၁၉:၁၅-၁၆) F.B. Meyer, quoted by W. H. aldis, The Keswick Convention 1934, p. 60.

၇၅(၁၉:၂၃-၃၇) လက်တင်စကား Diana သည် ဂရိဘာသာစကားဖြင့် Artemis ဖြစ်သည်။ သားမြတ် အများအပြားရှိသော နတ်ဘုရားမဖြစ်သည်။

၇၆(၂၁:၂၃-၂၄) Grant. “Acts,”  p.147.

၇၇(၂၂:၁၄-၁၆) ဤကျမ်းပိုဒ်၌ ဝါကျဖွဲ့စည်းပုံမှာ ပြုလုပ်ပြီးခဲ့သော အပြုအမူကို ဖော်ပြသည်။ စကားညှပ်- ထလော့ Get up (anastas), ဗတ္တိဇံကို ခံ၍ get baptized (baptisai), သင်၏ အပြစ်များကို ဆေးကြောလော့ get your sins washed away (apolousai), ပဠနာပြုခြင်း “အားဖြင့်” “by) means of calling on (epikalesa-menos) သခင်ဘုရား၏ နာမတော် the name of the Lord”.

၇၈(၂၆:၉-၁၁) ဤနေရာတွင် “I tried to compel them ..” ဟူသော ဂရိစကားလုံး ဘာသာပြန်ချက်သည် ပြည့်စုံကုံလုံမှုမရှိပါ။

၇၉(၂၆:၂၉) Morgan, Acts. p. 528.

၈၀(၂၇:၁၃-၁၇) NU ကျမ်း၌ “ဥရုကလုဒုန်” ကို Euraquilon ဟုရေးသည်။

၈၁(၂၇:၁၃-၁၇) NU ကျမ်း၌ “ကလောဒေကျွန်း” ကို Cauda ဟုရေးသည်။

၈၂(၂၇:၂၁-၂၆) A. W. Tozer, That Incredible Christian. p. 134.

၈၃(၂၈:၉-၁၀) ပေါလု၏ အနာရောဂါငြိမ်းစေခြင်း တန်ခိုးနှင့်အတူ လုကာ၏ ဆေးအတတ်ပညာအားဖြင့် ကျမ်းမာရေးပြုစုကုသပေးခဲ့သည်ဟု ယူဆရသည်။ အကယ်၍ ဘုရားသခင်က လုကာ၏ ဆေးပညာအား အသိအမှတ်မပြုလျှင် ဓမ္မသစ်ကျမ်း၏ ၂၈% ခန့်ရှိသော (လုကာ ခရစ်တင်နှင့် တမန်တော်ဝတ္ထု)ကို ရေးသားမှတ်တမ်းတင်ရန် ခွဲခန့်ခဲ့မည်မဟုတ်။

၈၄(၂၈:၂၉) John Calvin, The Acts of the Apostles, II:314, NU ကျမ်းက အပိုဒ်ငယ်- ၂၉ ကို ချန်လှပ်ထားခဲ့သည်။

၈၅(Excursus) J. H. Jowett, Things that Matter Most. p. 248.