၈။ အစေတေ်ခံ၏ အောင်ပွဲ (၁၆:၁-၂၀)

(က) အုတ်ဂူအပေါက်ဝရောက်အမျိုးသမီးများ (၁၆:၁-၈)

၁၆:၁၄ စနေနေ့ညနေခင်းတွင် မာရိ(၂)ယောက်နှင့် ရှာလုံအမျိုးသမီးသည် သခင်ယေရှု၏ အလောင်းတော်အား နံ့သာဆီမွှေးပူဇော်ရန် အုတ်ဂူသို့ရောက်လာကြသည်။ အုတ်ဂူအပေါက်ဝတွင် ကြီးမားသော ကျောက်ပြားကြီးဖြင့် ပိတ်ဆို့ထားသဖြင့် မဝင်ရောက်နိုင်ကြ။ ရောမစစ်သားများက ကျောက် ပြားအားတံဆိတ်ခတ်နှိပ်ထာသည့်အပြင် စောင့်ကြည့်နေကြသည်။ သို့သော် မည်သည့်အရာကမှ သူတို့၏ သခင့် အပေါ်ထားရှိသည့် သံယောဇဉ်အား မဖြတ်တောက်စေနိုင်ပါ။

နောက်တနေ့ဖြစ်သော တနင်္ဂနွေနေ့ နံနက်စောစောတွင် လာကြရာ ဂူကိုပိတ်ဆို့သောတံခါး ပိတ်ကျောက်ပြားကြီးကို မတွေ့ရှိကြသောအခါ မည်သူရွှေ့လိုက်သနည်းဟု အလန့်တကြား အော်ဟစ်ကြ သည်။ အုတ်ဂူထဲသို့ ငုံ့ကြည့်သောအခါ မည်သည့် အရာကိုမျှ မတွေ့ရှိကြပါ။ ကျွန်ုပ်တို့၏ အသက်တာ တွင်လည်း ကယ်တင်ရှင်အား ယုံကြည်လာသောအခါ အခက်အခဲ ပြဿနာများ ပျောက်လွင့် သွားသည်ကို သိပြုပါ။

၁၆:၅-၆ အုတ်ဂူထဲသို့ဝင်ကြည့်ကြသောအခါ ဝတ်ရုံဖြူဝတ်ဆင်သော ကောင်းကင်တန်မန် တော်တပါးတွေ့ရှိသည်။ ကောင်းကင်တမန်က ကြောက်လန့် ခြင်းမရှိကြနှင့် သခင်ယေရှုရှင်ပြန်ထမြောက် သွားပြီ။ အုတ်ဂူထဲတွင် မရှိတော့ပါဟုဆီးကြိုပြောပြသည်။

၁၆:ရ ကောင်းကင်တမန်က ယေရှုရှင်ပြန်ထမြောက်သွားကြောင်း ပေတရုနှင့် တပည့်တော် များအား ဂါလိလဲမှာ တွေ့ဆုံဖို့ မှာကြားခဲ့သည်မဟုတ်လားဟု တပည့်တော်များထံသွား၍ ပြောစေသည်။ ကိုယ်တော်ဘုရားကို (၃)ကြိမ်တိုင်တိုင်ငြင်းဆိုခဲ့သော ပေတရုအား သီးသန့်နာမည်ဖော်ပြသည်ကို သတိပြု ပါ။ ကိုယ်တော်ဘုရားသည် ပေတရုကို စိတ်နာခြင်းမရှိဘဲ၊ ချစ်နေဆဲမြင်ချင်နေဆဲ။  သံယောဇဉ်တွယ် နေဆဲ။ သိုးထိန်းကြီးသည် သိုးများကို ပြန်လည်စုစည်းနေပြီ။ ဖောက်ပြန်သူလည်း ခမည်းတော်၏ အိမ် တော်သို့ ပြန်ဝင်ခွင့်ရသည်။

၁၆:၈ အမြိုးသမီးမြားသညျ အုတျဂူမှ အူယားဖားယားထှကျကွသညျ။ အဖွစျအပကြျအား သူတပါးထံမပွောရဲလောကျအောငျ တုနျလှုပျကွသညျ။ သို့သောျ အံ့ဩစရာမဟုတျ။ ဤအဖွစျအပကြျမြား က သတိတ၊ သစ်စာရှိခွငျး နှငျ့ ဆကျကပျသောအသကျတာဖွစျထှနျးစသေညျ။

ရှေးအကျဆုံး အဓိကကျမ်းများမှ အခန်းငယ် ၉-၂ဝ ကို ကျမ်းစာပညာရှင်များက မှန်ကန် သည်ဟု မယုံကြည်ကြ။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေခိုင်မာသော အကြောင်းအချက်များရှိပါသည်။

၁။ ဂရိကျမ်းအားလုံးနှင့် အသင်းတော် ဖခင်ကြီးများက ဤကျမ်းချက်ကို အသိအမှတ်ပြုကြ သည်။

၂။ အခန်းငယ် ၈သည် အထူးခြားဆုံးဖြစ်သည်။ ဂရိဝေါဟာရတွင် (gar-for)ဟု သုံးထား သည်။ ထိုစကားလုံးသည် ဝါကျအဆုံးတွင် သုံးသော စကားလုံးဖြစ်သည်။

၃။ ရှင်မာကု၏ မူရင်းအဆုံးသတ် စကားလုံးကို မတွေ့ရတော့ပါ။ ဤကျမ်းစာသည် နောင် တွင်နှုတ်ကပတ်တော်များကို ပြန်လည်ရေးသားခြင်း (မ ၂၄:၃၅)ဖြစ်သည်။

၄။ ကျမ်းချက်၏ အာဘော်သည် orthodox အယူအဆဖြစ်သည်။

၅။ ရေးသားဟန်၊ ဝေါဟာရသည် အခန်း (၁)နှင့် နှီးနွယ်ဆက်စပ်သည်။၂၇ ထို့ကြောင့် အစနှင့် အဆုံးသည် ဆီလျော်သည် (abcd dcba)သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

(ခ) မာဂဒလမာရိအား ကိုယ်ထင်ပြခြင်း (၁၆:၉-၁၁)

၁၆:၉ ကိုယ်တော်ဘုရား ပထမဦးဆုံးကိုယ်ထင်ပြသည်ကို တွေ့ရှိသူသည် မာဂဒလမာရိဖြစ် သည်။ ပထမဦးဆုံးကိုယ်တော်နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့စဉ်က နတ်မိစ္ဆာ (၇)ဦးကို ကိုယ်တော်ဘုရားက နှင်ထုတ်ပေးခဲ့ သူဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်ကတည်းကပင် ကိုယ်တော်ဘုရားအား ချစ်ခင်ကြည်ညိုလေးစားခဲ့သူဖြစ်သည်။ ကိုယ်တော်ဘုရားလက်ဝါးကပ်တိုင်တွင် အသေခံပုံ၊ သင်္ဂြိုလ်ပုံတို့ကို မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့တွေ့ရှိသူဖြစ် သည်။

အခြားကျမ်းများတွင် အုတ်ဂူဟောင်းလောင်းတွေ့လျှင် တွေ့ခြင်းတပည့်တော်များဖြစ်သော ပေတရုနှင့် ယောဟန်တို့ထံသို့ အပြေးအလွှားပြောကြားပြီးသည့်နှင့် ကိုယ်တော်၏ အလောင်းရှိရာ အုတ်ဂူ သို့တဖန် ပြန်လာသည်ဟု ဖော်ပြကြသည်။ ထို့နောက် အခြားသူများသည် အိမ်သို့ အသီးသီး ပြန်သွား သော်လည်း မာရိတဦးတည်းသာ အုတ်ဂူတွင် ရပ်မြဲရပ်နေခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် ကိုယ်ထင်ပြသခြင်း ဖြစ်သည်။

၁၆:၁၀-၁၁ ထို့နောက်မြို့ထဲသို့ ပြန်၍ ပူဆွေးဝမ်းနည်းနေကြသော တပည့်တော်များအား သတင်းစကားကြားပြောသည်။  တပည့်တော်များအတွက် မင်္ဂလာသတင်းဖြစ်သော်လည်း မယုံကြည်နိုင် ကြ။

(ဂ) တပည့်တော် (၂)ဦးအား ကိုယ်ထင်ပြခြင်း (၁၆:၁၂-၁၃)

၁၆:၁၂ ဤအကြောင်းအရာကို (လု ၂၄:၁၃-၃၁)တွင် အပြည့်အစုံဖော်ပြထားသည်။ ဧမောက်လမ်းပေါ်တွင် အခြားတပည့်တော် (၂)ဦးအား ကိုယ်ထင်ပြသည်။ မာရိကဥယျာဉ်မှူးဟု၎င်း၊ ခရီး သွားများက ခရီးသွားဖော်ဟု၎င်း ထင်မှတ်ခံရသူသည် ယေရှုကိုယ်တိုင်ဖြစ်သည်။

၁၆:၁၃ ယေရုရှလင်သို့ ထိုတပည့်တော် (၂)ဦးပြန်ရောက်၍ အပေါင်းအဖော်များအား ထမြောက်တော်မူသော ယေရှုအကြောင်းပြောပြကြသော်လည်း မာရိစကားကဲ့သို့ပင် အယုံအကြည်မရှိကြ။

(ဃ) တပည့်တော် (၁၁)ပါးအား ကိုယ်ထင်ပြခြင်း (၁၆:၁၄-၁၈)

၁၆:၁၄ တနင်္ဂနွေညနေခင်းဖြစ်သည်။ (လု ၂၄:၃၆၊ ယော ၂၀:၁၉-၂၄၊ ၁ကော ၁၅:၅) တပည့်တော် (၁၁)ပါးဟုတွေ့ရသော်လည်း (၁၀)ပါးသာရှိသည်။ သောမမပါရှိ။ မာရိနှင့် အခြားသူများ၏ ထမြောက်ခြင်းသက်သေခံချက်ကို ငြင်းခြင်းကြောင့် ယေရှုအပြစ်တင်စကားဆိုခဲ့သည်။

၁၆:၁၅ ဤကျမ်းပိုဒ်သည် ကိုယ်တော်ပြန်လည်ကြွလာခါနီး မဟာစေစားချက်ဖြစ်သည်။ အငယ် ၁၄နှင့် ၁၅ကြားစကားတော်ဖြစ်သည်။ တပည့်တော်များအား ဝေနေယျသတ္တဝါအပေါင်းသို့ ဧဝံဂေ လိသတင်းစကားဟောပြောခိုင်းသည်။ ကိုယ်တော်ဘုရား၏ လိုလားချက်မှာ တကမ္ဘာလုံးဧဝံဂေလိသတင်း စကားကြားသိစေချင်သည်။ တပည့်တော် (၁၁)ပါးအားဖြင့် လူမျိုးအပေါင်းကိုကိုင်လှုပ်၍ အထံတော်သို့ ပို့ဆောင်စေလိုသည်။

၁၆:၁၆ ဧဝံဂေလိဒေသနာ၏ ရလာဒ်အဖြေ (၂)ခုရှိသည်။ ယုံကြည်သူများသည် နှစ်ခြင်းမင်္ဂ လာခံယူ၍ ကယ်တင်ခြင်းရရှိကြသည်။ မယုံကြည်သူများသည် အပြစ်စီရင်ခြင်းခံကြရသည်။

ဤကျမ်းပိုဒ်ကို ကိုးကား၍ ကယ်တင်ခြင်းရရှိရန်နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာခံယူရမည်ဟု အချို့ကသွန် သင်ကြသည်။ ထိုသို့ မဟုတ်ကြောင်း နားလည်နိုင်သည်။

၁။ ကားတိုင်ပေါ်မှ ဓါးပြသည်နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာမခံယူသော်လည်း ခရစ်တော်က ပရိဒိသုဘုံ ကတိတော်ပေးသည် (လု ၂၃:၄၃)။

၂။ ကဲသရိမှ တနပါးအမျိုးသားများသည် ကယ်တင်ခြင်းရရှိပြီးမှ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာခံယူသည်။ (တ ၁၀:၄၄-၄၈)။

၃။ ယေရှုကနှစ်ခြင်းမင်္ဂလာမပေး (ယော ၄:၁-၂) ။ ကယ်တင်ခြင်းရရှိဖို့ရန် နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာ ခံယူဖို့ဆိုလျှင် ထူးခြားသောခံယူချက်ဖြစ်သည်။

၄။ လူအနည်းငယ်ကိုသား နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာပေးရသောကြောင့် ပေါလုက ဘုရားရှင်တော် အား ချီးမွမ်းစကားဆိုသည် (၁ကော ၁:၁၄-၁၆)။ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာသည် ကယ်တင်ခြင်းအ တွက်မရှိမဖြစ် လိုသောအရာမဟုတ်သောကြောင့် ချီးမွမ်းစကားဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။

၅။ ဓမ္မသစ်ကျမ်းပိုဒ်ပေါင်း (၁၅၀) ခန့်တွင် ကယ်တင်ခြင်းရရှိရန် ယုံကြည်ခြင်းသာဖြင့် ကြောင်း သွန်သင်ထားသည်။ ဤကျမ်းချက်နှင့် ဆန့်ကျင်သော ကျမ်းပိုဒ်တစုံတရာမှမရှိ။

၆။ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာသည် ဓမ္မသစ်ကျမ်းတွင် သေခြင်း၊ သင်္ဂြိုလ်ခြင်းနှင့် သက်ဆိုင်သည်။ ဝိညာဉ်မွေးဖွားခြင်းနှင့် မပတ်သက်ပါ။

ထိုသို့ဆိုလျှင် ဤအခန်းငယ် (၁၆)သည် ဘာကိုဆိုလိုသနည်း။ အပြင်ပန်းလက္ခဏာ ယုံကြည်ခြင်းအတွက်လား။ နှစ်ခြင်းမင်္ဂလာသည် ကယ်တင်ခြင်းနှင့် မဆိုင်။ ကယ်တင်ခြင်းရရှိပြီးကြောင်း အမှတ် သင်္ကေတဖြစ်သည်။

၁၆:၁၇-၁၈ ဧဝံဂေလိသတင်းကို ယုံကြည်လျှင် အံ့ဘွယ်နိမိတ်ပြုနိုင်ကြမည်ဟု သခင် ယေရှုက ဆိုထားသည်။ ဤကျမ်းပိုဒ်နှင့်ပတ်သက်၍ ယနေ့ခေတ်ကာလတွင် အံ့ဘွယ်နိမိတ်လက္ခဏာများ သည် တမန်တော်များခေတ်၊ သမ္မာကျမ်းစာမပြည့်စုံခင်ကာလနှင့် သာသက်ဆိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ ထိုနိမိတ်လက္ခဏာမျာကို တမန်တော် ဝတ္တုတွင် အများဆုံးတွေ့ရသည်။

၁။ နတ်ဆိုးများ နှင်ထုတ်ခြင်း (တ ၈:၇၊ ၁၆:၁၈၊ ၁၉:၁၁-၁၆)။

၂။ အမျိုးမျိုးသော ဘာသာစကား (တ ၂:၄-၁၁၊ ၁၀:၄၆၊ ၁၉:၆)

၃။ မြွေပွေးအဆိပ်ပြီးခြင်း (တ ၂၈:၅)။

၄။ ဘဝဆိပ်ပြီးခြင်း၊ တမန်တော်ဝတ္ထုတွင်မှတ်တမ်းမတင်သော်လည်း အသင်းတော် သမိုင်းတွင် ယောဟန်နှင့် ဗနာဗတို့ သက်သေခံကြသည်။

၅။ ဖျားနာသူများအပေါ် လက်တင်ခြင်းဖြင့် ကျန်းမာစေခြင်း (တ ၃:၇၊ ၁၉:၈-၉)။

နိမိတ်လက္ခဏာများ၏ ရည်ရွယ်ချက်ကားအဘယ်နည်း (ဟေဗြဲ ၂:၃-၄)တွင် အဖြေတွေ့ရ သည်။ ဓမ္မသစ်မပြည့်စုံမီဟောကြားသော ဒေသနာများသည်ဘုရားသခင်၏ ဘုန်းတန်ခိုးပါဝင်ကြောင်း နိမိတ်များ သည်ဘုရားသခင်၏ ဘုန်းတန်ခိုးပါဝင်ကြောင်း နိမိတ်များဖြင့်သိရသည်။ တရားဒေသနာ များစစ်မှန်ကြောင်းကို အံ့ဖွယ်လက္ခဏာဝိညာဉ်ဆုကျေးဇူးအမျိုးမျိုးဖြင့် သက်သေထူရသည်။

ယနေ့ခေတ်တွင် ထိုကိစ္စများ မလိုအပ်တော့ပါ။ သမ္မာကျမ်းစာတအုပ်လုံး လက်ထဲရောနေ ပြီ။ သမ္မာကျမ်းစာ ယုံကြည်လျှင် လုံလောက်သည်။ အခြားအရာမလိုအပ်တော့ပါ။ အံ့ဖွယ်လက္ခဏာများ ဆက်လက်ပြသရမည်ဟု ဤကျမ်းစာကမပြောပါ။ ခေတ်ကာလကုန်ဆုံးသည့်တိုင်အောင်ဟု (မ ၂၈:၁၀) တွင် ဖော်ပြထားသည်။

မာတင်လူသားကမူ “အံ့ဖွယ်လက္ခဏာများဆက်လက်အသုံးပြုရန်လိုအပ်သည်။ ဧဝံဂေလိ တရားဖိစီးမှုခံရသည့် အခါ၊ နိမိတ်လက္ခဏာလိုအပ်သည်။ ဧဝံဂေလိတရားမပြိုလဲမီ ကျားကန်ပေးရမည်”ဟု ဆိုသည်။

(င) ဘုရားသခင်၏ လကျာ်တော်၌ စိုးစံရန် တက်ကြွခြင်း (၁၆:၁၉-၂၀)

၁၆:၁၉ သခင်ယေရှုဘုရားသေခြင်းမှ ရှင်ပြန်ထပြောပြီးရက်ပေါင်းလေးဆယ်လွန်သော အခါ ကောင်းကင်နိုင်ငံသို့ပြန်လည်ကြွမြန်း၍ ခမည်းတော်ဘုရား၏ လကျ်ာဘက်တွင် စိုးစံတော်မူသည်။ ဤနေရာသည် ကိုယ်တော်ဘုရား၏ ဘူမိနက်သန်နေရာမှန်ဖြစ်သည်။

၁၆:၂ဝ ကိုယ်တော်ဘုရား၏ မိန့်မှာချက်အတိုင်း တပည့်တော်များသည် ကမ္ဘာအနှံ့ ခြေဆန့် ၍ ဧဝံဂေလိတရားဟောကြားကာ၊ ဝိညာဉ်များကို ဘုရားရှင်တော်ထံပို့ဆောင်လမ်းညွှန်ကြသည်။ သခင် ဘုရားကလုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ ဘုန်းတန်ခိုးပေးထားသည်။ ဟောကြားကြသည့်တရားဒေသနာ နောက်တွင် နိမိတ်လက္ခဏာများထင်ရှားခြင်းဖြင့် သမ္မာကျမ်းတရားသည် အမှန်ဖြစ်ကြောင်း သက်သေထူကြသည်။

သခင်ဘုရား ကောင်းကင်သို့ ကြွသွားသောအခါ တပည့်တော် လက်တဆုပ်စာအား ကမ္ဘာ အနှံ့ ဧဝံဂေလိတရားဟောပြောဖို့ မိန့်မှာ ခဲ့သည်။ ထိုသို့ ဟောပြောခြင်း၏ ရလာဒ်ကား ထာဝရကာလနှင့် ဆိုင်သည်။

ထိုမိန့်မှာချက်သည် ယနေ့မျိုးဆက်နှင့်လည်း အကြုံးဝင်သည်။ လူတိုင်း ဧဝံဂေလိတရား ကြားသိရန် ယုံကြည်သူတိုင်းတာဝန်ရှိသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ သုံးပုံတပုံတိုးတက်နေပြီ။ နောက်နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်တွင် တဝက်ခန့် တိုးတက်ဦးမည်။ လူဦးရေတိုးများလာသည်နှင့် အမျှ ရည်မှန်းချက်ကြီးလာ သည်။ သို့သော်လုပ်ထုံးလုပ်နည်း ကားမပြောင်းလဲ၊ ဧဝံဂေလိသတင်းစကားကြားပြောမည့် လူနည်းပါးနေ သည်။ ခရစ်တော်ကို ချစ်သူတိုင်းထိုသို့ ဟောပြောရန် ပင်ပန်းသည်ဟု မထင်မှတ်ကြပါ။

တကမ္ဘာလုံးသို့ ဧဝံဂေလိတရားပျံ့နှံ့ရန် အလိုတော်ရှိသည်။ ကဲ…ဘာလုပ်ကြမည်လဲ။

မှတ်စု

၁(၁:၁-၂) NU ကျမ်းတွင် “ပရောဖက်ဟေရှာယ” ဟုဖော်ပြသည်။ မာလခိကျမ်းကို ဦးစွာ ကိုးကားပြထားရာ၊ mss အများစု၌လည်း “ပရောဖက်များ”ဟုဖော်ပြထားသဖြင့် ပိုမိုတိကျသည်။

၂(၁:၁၄-၁၅) NU ကျမ်းတွင် “နိုင်ငံတော်၏”ဟူ၍သော စကားလုံးချနလှပ်ထားသည်။

၃(၁:၃၁) J.R. Miller, Come ye Apart. Reading for March 28.

၄(၃:၁၃-၁၈) James E. Stewart, The Llife. And Teacheing of Jesus Christ, PP 55, 56.

၅(၃:၂၀-၂၁) Miller, Come, Reaking for June 6.

၆(၃:၃၁-၃၅) NU ကျမ်းနှင့် Mကျမ်းမူများက “သင့်နှမများ”ဟူသော စကားလုံးဖြည့်စွက် ထားသည်။ သို့သော်ကျမ်းချက်အားမထိပါးစေနိုင်ပါ။

၇(၄:၃၀-၃၂) Vance Havner, အခြားသောအချက်အလက်များ မရနိုင်ပါ။

၈(၅:၁-၅) NU ကျမ်း၌ Gerasenes ဟုပြသည်။

၉(၆:၄-၆) J.G Miller, အသေးစိတ်အချက်အလက်များ မရနိုင်ပါ။

၁၀(၆:၄-၆) William Kelly, An Exposition of the Gospel of Mark, P. 85.

၁၁(၇:၂-၄) E. Stanley Jones, Growing Spiritually, p. 109

၁၂(၇:၁၁-၁၃) Kelly, Mark. P. 105.

၁၃(၈:၁-၉) Charles R. Erdman, The Gospel of Mark, p. 116.

၁၄(၈:၂၂-၂၆) မွေးကင်းစကလေးငယ်များသည် ချက်ချင်းမမြင်တတ်။ မြင်ကွင်းတဖြေး ဖြေးကျင့်သားရပြီးရ မြင်လာသည်။ ထိုကဲ့သို့မြင်စေခြင်းဖြစ်သည်။

၁၅(၈:၃၂-၃၃) Kelly, Mark, P, 136.

၁၆(၉:၄၄-၄၈) (အငယ် ၄၄၊ ၄၆၊ ၄၈)ရှိ ငရဲပြည်၏ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းပုံကို ဟေရှာယ ၆၆:၂၄၌ (၃)ကြိမ်ဖော်ပြသည်။ TR ကျမ်းမူ ပိုမိုက်ပျော့ပြောင်းစွာ သုံးနှုန်း၍ NU ကျမ်းတွင် တစ်ကြိမ်သာဖော်ပြသည်။

၁၇(၉:၄၉) NU ကျမ်းက ဤတစ်ပိုဒ်လုံးကို ချန်လှပ်ထားပါသည်။

၁၈(၁၀:၂၃-၂၅) NU ကျမ်းက “ယုံကြည်ခြင်းကြွယ်ဝသည့်အတိုင်း” ဟူသောစာသားကို ချန်လှပ်ထားသည်။ အမှန်မှာ ဤစာသားည် ကျမ်းပိုဒ်၏ သော့ချက်ဖြစ်သည်။

၁၉(၁၀:၃၁) Harry A. Ironside, Expository, Notes on the Gospel of Mark. P 157.

၂၀(၁၀:၃၂) Erdman, Mark, P 147.

၂၁(၁၃:၂၉) ဂရိသဒ္ဒါတွင် “estin” ဖြင့် အဆုံးသတ်လျှင် စာကိုယ်၏ ကတ္တားပုဒ်မှာ ခရစ်တော် (သို့) ထိုအရာဟုဆိုလိုသည်။ (ဤနေရာတွင် နွေရာသီကို ညွှန်းသည်) အဓိပ္ပါယ်သက်ရောက် မှုအတူတူဖြစ်သည်။

၂၂(၁၃:၃၂) James H. Brookes, “I am coming”, P. 40.

၂၃(၁၄:၆၃-၆၄) အရမိမဿဲယောသပ်နှင့် နိကောဒင် တို့သည် ဤတရားမဝင်အည်းအ ဝေးတွင်မပါဝင်ဟု ယုံကြည်ရသည်။

၂၄(၁၅:၂၅-၂၈) NUကျမ်းတွင် ဤအရေးပါသော စာပိုဒ်များကို မာကုခရစ်ဝင်၌ ချန်လှပ် ခဲ့သည်။

၂၅(၁၅:၂၅-၂၈) mss လက်ရေးမူအများ၌ ပုဂ္ဂလိကနာမ်စား “ကိုယ်တော်”ဟုဖြည့်စွက် ထား၏။ (မှားယွင်းတန်ရာသည်)။

၂၆(၁၅:၄၂)ခေတ်သစ် ဂရိကျမ်းတွင် အဖိတ်နေ့အစားသောကြာနေ့ဟု သုံးသည်။

၂၇(၁၆:၈) See gurgher, George Salmon’s Historical Introduction to the study of the Books of New Testament,  PP. 144-151.