Jeremiah -52 -

ယေရမိအနာဂတ္တိကျမ်း - ၅၂

ယေရုရှလင်မြို့ကျဆုံးခြင်း

(၄ရာ၊ ၂၄:၁၈-၂၅:၇။ ၆ရာ၊ ၃၆:၁၁-၁၆)

1ဇေဒကိမင်းသည် အသက်နှစ်ဆယ်တစ်နှစ်ရှိသော်၊ နန်းထိုင်၍ ယေရုရှလင်မြို့၌ တစ်ဆယ်တစ်နှစ် စိုးစံလေ၏။ မယ်တော်ကား၊ လိဗနမြို့သူ ယေရမိသမီး ဟာမုတာလဖြစ်သတည်း။ 2ထိုမင်းသည် ယောယကိမ်မင်းပြုသမျှအတိုင်း၊ ထာဝရဘုရားရှေ့တော်၌ ဒုစရိုက်ကိုပြု၏။ 3ထာဝရဘုရားသည် ယုဒပြည်သူ၊ ယေရုရှလင်မြို့သားတို့ကို အထံတော်မှ မနှင်ထုတ်မီတိုင်အောင် အမျက်ထွက်တော်မူ၍၊ ဇေဒကိမင်းသည် ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်ကို ပုန်ကန်လေ၏။

4ဇေဒကိမင်း နန်းစံကိုးနှစ်၊ ဒသမလဆယ်ရက်နေ့တွင်၊ ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင် နေဗုခဒ်နေဇာသည် ဗိုလ်ခြေ အပေါင်းတို့နှင့်တကွ ယေရုရှလင်မြို့သို့ စစ်ချီသဖြင့်၊ မြို့ပတ်လည်၌တပ်ချ၍ မြေကတုတ်တို့ကို တူးလုပ်ပြီးမှ၊ 5ဇေဒကိမင်း နန်းစံ တစ်ဆယ်တစ်နှစ်တိုင်အောင် မြို့ကိုဝိုင်းထားလေ၏။ 6ထိုနှစ်၊ စတုတ္ထလ ကိုးရက်နေ့တွင်၊ မြို့ထဲမှာ အလွန် အစာအာဟာရခေါင်းပါးသဖြင့်၊ မြို့သူမြို့သားတို့သည် စားစရာမရှိသောအခါ၊ 7ခါလဒဲလူတို့သည် မြို့ရိုးကို ဖြိုဖောက်၍၊ မြို့ကိုလည်းဝိုင်းနေသောကြောင့်၊ မြို့သားစစ်သူရဲအပေါင်းတို့သည် ညအခါပြေး၍၊ မြို့ရိုးနှစ်ထပ်စပ်ကြား၊ ဥယျာဉ်တော်နားတံခါးဝဖြင့် ထွက်ပြီးမှ လွင်ပြင်သို့သွားကြ၏။ 8ခါလဒဲစစ်သူရဲတို့သည် ရှင်ဘုရင်ဇေဒကိကို လိုက်၍၊ ယေရိခေါလွင်ပြင်၌မီသဖြင့် ဇေဒကိမင်း၏စစ်သူရဲအပေါင်းတို့သည် လွင့်ပြေးကြ၏။ 9ရန်သူတို့သည် ရှင်ဘုရင်ကို ဖမ်းဆီး၍၊ ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်ရှိရာ ဟာမတ်ပြည် ရိဗလမြို့သို့ဆောင်သွားကြ၏။ ဗာဗုလုန် ရှင်ဘုရင်သည် ဇေဒကိ၏အမှုကို စစ်ကြောစီရင်၍၊ 10ဇေဒကိမင်း၏သားတို့ကို အဘမျက်မှောက်၌ သတ်လေ၏။ ရိဗလမြို့မှာ ယုဒမှူးမတ်အပေါင်းတို့ကိုလည်း သတ်လေ၏။ 11ဇေဒကိမျက်စိကိုလည်း ဖောက်ပြီးမှ၊ သူ့ကို ကြေးဝါကြိုးနှင့် ချည်နှောင်၍ ဗာဗုလုန်မြို့သို့ယူသွားသဖြင့်၊ သေသည်တိုင်အောင် ထောင်ထဲမှာ လှောင်ထားလေ၏။

ဗိမာန်တော်ကိုဖြိုဖျက်ခြင်း

(၄ ရာ၊ ၂၅:၈-၁၇။ ၆ ရာ၊ ၃၆:၁၇-၂၁။ ယေ၊ ၃၉:၈-၁၀။)

12ဗာဗုလုနျရှငျဘုရငျ နဗေုခဒျနဇော နနျးစံတစျဆယျကိုးနှစျ၊ ပဉ်စမလ ဆယျရကျနေ့တှငျ၊ အမှုတောျထမျးကိုယျရံတောျမှူး နဗေုဇာရဒနျသညျ ယရေုရှလငျမွို့သို့လာ၍၊ 13ဗိမာန်တော်၊ နန်းတော်၊ မင်းအိမ်၊ ဆင်းရဲသားအိမ်ရှိသမျှတို့ကို မီးရှို့လေ၏။ 14ကိုယ်ရံတော်မှူး၌ပါသော ခါလဒဲစစ်သူရဲအပေါင်းတို့သည် ယေရုရှလင်မြို့ရိုး ရှိသမျှတို့ကို ဖြိုဖျက်ကြ၏။ 15ထိုအခါ ကိုယ်ရံတော်မှူးနေဗုဇာရဒန်သည် မြို့ထဲမှာ ကျန်ကြွင်းသောဆင်းရဲသား၊ ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်ဘက်သို့ ကူးသွားနှင့်သောမြို့သား၊ ကြွင်းသမျှသောသူတို့ကို သိမ်းသွားလေ၏။ 16သို့ရာတွင်၊ စပျစ်ဥယျာဉ်ကိုပြုစု၍ လယ်လုပ်စေခြင်းငှာ၊ ဆင်းရဲသားအချို့တို့ကို ထားခဲ့လေ၏။

17ဗိမာန်တော်၌ ကြေးဝါတိုင်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ကြေးဝါရေကန်ကိုလည်းကောင်း၊ ရေချိုးအင်တုံ အခြေအမြစ်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ခါလဒဲလူတို့သည် ချိုးဖဲ့၍၊ ကြေးဝါရှိသမျှကို ဗာဗုလုန်မြို့သို့ ယူသွားကြ၏။ 18အိုးကင်း၊ တူးရွင်းပြား၊ မီးညှပ်၊ အိုး၊ ဇွန်းမှစ၍ အမှုတော်ထမ်းစရာ၊ ကြေးဝါတန်ဆာရှိသမျှတို့ကိုလည်း ယူသွားကြ၏။ 19ရွှေတန်ဆာ၊ ငွေတန်ဆာတည်းဟူသော အင်တုံ၊ လင်ပန်း၊ အိုး၊ အိုးကင်း၊ မီးခုံ၊ ဇွန်း၊ ဖလားများကို၊ ရွှေဖြစ်စေ၊ ငွေဖြစ်စေ၊ ကိုယ်ရံတော်မှူးသည် ယူသွားလေ၏။ 20ဗိမာန်တော်၌ ရှောလမုန်မင်းကြီး လုပ်သောတိုင်နှစ်တိုင်၊ ရေကန်တစ်ခု၊ ရေကန်ခံစရာ အခြေအမြစ် ကြေးဝါနွား တစ်ဆယ်နှစ်ခု၌ပါသောကြေးဝါသည် အချိန်အားဖြင့် အတိုင်းမသိများ၏။ 21တိုင်အမြင့်ကား၊ တစ်ဆယ်ရှစ်တောင်ရှိ၏။ လုံးပတ်မှုကား၊ တစ်ဆယ်နှစ်တောင် ရှည်သော ကြိုးတစ်ပတ်ရှိ၏။ ခေါင်းပွဖြစ်၍ ဒုလေးသစ်ရှိ၏။ 22ကြေးဝါတိုင်ထိပ်လည်းရှိ၏။ တိုင်ထိပ်အမြင့်ကား၊ ငါးတောင်ရှိ၍ ထိပ်ပတ်လည် ကြေးဝါကွန်ရွက်၊ ကြေးဝါသလဲသီးတို့နှင့် ပြည့်စုံ၏။ အခြားသောတိုင်သည်လည်း၊ ထိုအတူဖြစ်၍ သလဲသီးတို့နှင့် ပြည့်စုံ၏။ 23တိုင်တစ်မျက်နှာ၌ သလဲသီး ကိုးဆယ်ခြောက်လုံးစီရှိ၍၊ ကွန်ရွက်တစ်ဖက်၌ သလဲသီးပေါင်း တစ်ရာရှိသတည်း။

ယုဒပြည်သားတို့အားဗာဗုလုန်ပြည်သို့ ခေါ်ဆောင် သွားခြင်း

(၄ရာ၊ ၂၅:၁၈-၂၁၊ ၂၇-၃၀)

24ကိုယ်ရံတော်မှူး နေဗုဇာရဒန်သည် ယဇ်ပုရောဟိတ်မင်း စရာယ၊ ဒုတိယယဇ်ပုရောဟိတ် ဇေဖနိ၊ ဗိမာန်တော်တံခါးမှူး သုံးယောက်တို့ကို ဖမ်းဆီးလေ၏။ 25စစ်သူရဲတို့ကို အုပ်သော ဗိုလ်တစ်ယောက်၊ မြို့ထဲ၌တွေ့မိသော တိုင်ပင်မှူးမတ် ခုနစ်ယောက်၊ ပြည်သူပြည်သားများကို နှိုးဆော်သော တပ်စာရေးကြီးတစ်ယောက်၊ မြို့ထဲ၌တွေ့မိသော ပြည်သားခြောက်ဆယ်တို့ကို မြို့ထဲကခေါ်သွား၍၊ 26ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်ရှိရာ ရိဗလမြို့သို့ ဆောင်ခဲ့ပြီးလျှင်၊ 27ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်သည် ဟာမတ်ပြည် ရိဗလမြို့၌ ထိုသူတို့ကိုဒဏ်ပေး၍ ကွပ်မျက်လေ၏။ ထိုသို့ ယုဒအမျိုးသည် မိမိပြည်မှ သိမ်းသွားခြင်းကို ခံရသတည်း။

28နေဗုခဒ်နေဇာမင်း သိမ်းသွားသော လူဟူမူကား၊ နန်းစံခုနစ်နှစ်တွင်၊ ယုဒအမျိုးသား သုံးထောင်နှစ်ဆယ် သုံးယောက်တို့ကို သိမ်းသွားလေ၏။ 29တစ်ဆယ်ရှစ်နှစ်တွင်၊ လူရှစ်ရာသုံးဆယ်နှစ်ယောက်တို့ကို ယေရုရှလင်မြို့မှ သိမ်းသွားလေ၏။ 30နှစ်ဆယ်သုံးနှစ်တွင်၊ ကိုယ်ရံတော်မှူး နေဗုဇာရဒန်သည် ယုဒအမျိုးသား ခုနစ်ရာလေးဆယ်ငါးယောက်တို့ကို သိမ်းသွား၏။ လူအပေါင်းကား၊ လေးထောင်ခြောက်ရာရှိသတည်း။

ယုဒရှင်ဘုရင်ယေခေါနိ

31ယုဒရှင်ဘုရင်ယေခေါနိသည် အချုပ်ခံရသော သက္ကရာဇ်သုံးဆယ်ခုနစ်နှစ်၊ ဒွါဒသမလ နှစ်ဆယ်ငါးရက်နေ့တွင်၊ ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင် ဧဝိလမရောဒက် နန်းစံစက ယုဒရှင်ဘုရင်ယေခေါနိကို ထောင်ထဲကနုတ်၍ ချမ်းသာပေးလေ၏။ 32ကောင်းမွန်စွာနှုတ်ဆက်၍ သူ၏ပလ္လင်ကို ဗာဗုလုန်မြို့မှ အထံတော်၌ရှိသော မင်းကြီးများထိုင်ရာ ပလ္လင်တို့ထက် ချီးမြှင့်လေ၏။ 33ယေခေါနိမင်းသည် ထောင်ထဲမှာဝတ်သော အဝတ်ကိုလဲ၍၊ အသက်ရှည်သမျှကာလပတ်လုံး အစဉ်မပြတ် အထံတော်၌ စားသောက်ရ၏။ 34မသေမီတိုင်အောင် အသက်ရှည်သမျှ နေ့ရက်အစဉ်မပြတ် သူစားစရာဖို့၊ ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင် ပေးသနားတော်မူ၏။

ပရောဖက်ယေရမိ စီရင်ရေးထားသော အနာဂတ္တိကျမ်း ပြီး၏။

ယေရမိအနာဂတ္တိကျမ်း - ၅၂ (အနက်ဖွင့်)

၉။ နိဂုံး၊ယေရူရှလင်မြို့ပျက်သုဉ်းခြင်း(အခန်း၅၂)

ဤနောက်ဆုံး အခန်းကြီးသည် ယေရုရှလင်မြို့ ပျက်စီးမည့်အကြောင်းနှင့် မြို့ပြပြည်ရွာသားများ ဖမ်းဆီးခံရသည့် သမိုင်းကြောင်း ဖြစ်သည်။

၅၂:၁–၁၆ အပိုဒ်ငယ်၁-၁၁သည် ဇေဒကိမင်း၏ ဘဝနောက်ဆုံးနေ့ရက်များ ဖြစ်သည်။ ယေရုရှလင်မြို့၏ နောက်ဆုံးကာလကို အပိုဒ်ငယ်၁၂-၁၆ တွင် ဖော်ပြထားသည်။

၅၂:၁၇–၂၃ ဗာဗုလုန်သားများ ချဉ်းနင်းဝင်ရောက်၍ ဗိမာန်တော် အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ အတင်းအဓမ္မ လုယူသွားသည့်အကြောင်း အသေးစိတ်ရှင်း ပြထားသည်။

၅၂:၂၄–၂၇ ကိုယ်ရံတော် တပ်မှူးနေဗုဇာရဒန်သည် ယေရုရှလင်မင်း၏ အခြွေအရံ (၇၄)ဦးကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသည်။ ဘုရင်ကြီးကိုလည်း ဗာဗုလုန်ဘုရင်ထံဆောင်ကြဥ်းသွားသည်။ အချို့ကို အပါခေါ််ဆောင်၍ အချို့ကို ရိဗလအရပ်တွင် ကွပ်မျက်ပစ်သည်။

၅၂း၂၈-၃၄ အခြားဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွား သူများကို (၃)သုတ်ခွဲထားသည်။ ယေဟောချိန်မင်းလည်း (၃၇)နှစ်လုံးလုံး ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံရသည်။ အသက်ထက်ဆုံးတိုင်အောင် အကျဉ်းစခန်းတွင် နေရသည်။ ဗာဗုလုန်မင်းက နန်းကျဘုရင်အဖြစ် ဂရုတစိုက် သက်ညှာစွာ ဆက်ဆံသည်။

သို့ဖြင့် အပြစ်တရားစီရင်မှု အံကြိတ်ခြင်း၊ ပျက်စီးခြင်း၊ မျက်ရည်အိုင် ထွန်းခဲ့သော ယေရမိအနာဂတ္တိကျမ်းသည် သက်ညှာကြင်နာခြင်း ဖြင့်အဆုံးသတ်သွားပါသည်။

ဤအနာဂတ္တိကျမ်းသည် ဟေဗြဲပုံပြင် ဇာတ်လမ်းသက်သက် မဟုတ်ပါ။ ပရောဖက်ပြုချက် စာမျက်နှာအများအပြား တွေ့ရသည်။ ဖြစ်ရပ်မှန်ဖြစ်သည်။ ယေရမိအနာဂတ္တိကျမ်းသည် ဘုရားသခင်၏ နှုတ်ကပတ်တော်အချို့ ဖြစ်ပါသည်။ လတ်ဆတ်သည်။ စင်ကြယ်သည်။ ဤကျမ်းနှင့် ပက်သက်၍ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း (၃၆၀)ကျော်က အင်္ဂလိပ်ကျမ်းစာ ပညာရှင် Matthew Henry က ဤသို့ ဆိုထားသည်။

ဤအနာဂတ္တိကျမ်းသည် ပရောဖက်ပြုချက်နှင့် သမိုင်းကြောင်းဒွန်တွဲလျက် ရှိသည်။ လေ့လာကြည့်ကြပါစို့။ (၁)အသင်းတော်များအတွက် အသစ်အဆန်း မပါသော်လည်း မိမိကိုယ်ကို ဘဝင်မြင့်သူများ ပြိုလဲပျက်စီးကြမည် ဟု နားလည်ရသည်။ (၂)စုံစမ်းစစ်ကြောခြင်းသည် ပျက်စီးခြင်းကမ်းပါး ဖြစ်သည်။ နောင်တမရလျှင် ပျက်စီးခြင်း၌ ခရီးဆုံးသွားမည်။ (၃)အပြင်ပန်း လက္ခဏာများနှင့် အခွင့်အလန်းများသည်။ အပြစ်ဒုစရိုက် ပြုလုပ်ရန်နှင့် ပျက်စီးခြင်းသို့ ပို့ဆောင်ခြင်းမဟုတ်။ ထိုနှစ်ခုစလုံးအား အောင်မြင်ကျော်လွှားရန် ဖြစ်သည်။ (၄)ဘုရားသခင်၏ နှုတ်ကပတ်တော် မပါရှိသော အမှုအရာသည် မြေခကြွေကျမည်။ မယုံကြည်ဘဲ လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် စိတ်ပါဝင်စားဖွယ်ရာ မရှိသကဲ့သို့ အကျိုးသက်ရောက်မှုလည်း မရှိ။ ကတိတော်လည်း မပြည့်နိုင်။ ဘုရားသခင်၏ ဖြောင့်မတ်ခြင်းနှင့် သမ္မာတရားကို ဤကျမ်းတွင် ယေရမိ သွေးဖြင့် ရေးမှတ်ထားသည်။ လိမ်ညာ မုသာစကားမပါ။ သမ္မာစကားများ ဖြစ်သည်။ ဘုရားသခင်သည် ဘယ်သောအခါမှ အပြစ်ရှာစရာမရှိ။၄၂

နိဒါန်း

၁။ (နိဒါန်း) ၁၀:၂၃၊၂၄။ ၁၁:၁၈-၁၂:၆။ ၁၅:၁၀-၂၁၊၁၇:၁၄-၁၈။ ၁၈:၁၈-၂၃။ ၂၀:၇-၁၈တို့ကို ဥပမာယူ ယှဉ်ကြည့်ပါ။

၂။ (နိဒါန်း)မင်း(၅)ဆက် ယောရှိ၊ ယောခပ်၊ ယောယကိမ်၊ ယောယချိန်(ယေ ခေါနိ)နှင့် ရုပ်တုဘုရင် ဇေဒကိမင်းများ လက်ထက်သာသနာ ပြုသည်။

၃။ William Kelly, Jeremiah, The Tender Hearted Prophet of the Nation,p.9.

၄။ (၂:၁-၃) Kyle M. Yates, Preaching from the prophet.p.139

၅။ (၅:၂၀-၃၁) Kelly, Jeremiah,p,20

၆။ (၆:၂၇-၃၀) Yates,Preaching,p,141

၇။ (၇:၁-၁၅) တူးဖော်သည်ဆိုသည်မှာဘီဆီ၁၀၅၀တွင် ရှိလောမြို့Shiloh ပျက်ဆီးသည်ကိုဆိုလိုသည်။ ဘုရားသခင်၏ သေတ္တာတော်ကို ဖိလိတ္တိသား များကသိမ်းဆည်းသည့်အချိန် ဖြစ်သည် (၁ရာ၄:၁၁)” (The Wesley Bible , New King James Version, ed, by Albert F. Harper, et.al, p.1095). The Mosaic Tabernacle survived Shiloh and was later located at Gibeon (၆ရာ၁:၂-၃)

၈။ (၇:၁၆-၂၆) ရောမအင်ပါယာတစ်ခုလုံးတွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာတရား ပျံ့နှံ့ ပြီးနောက်တွင် အသင်းတော်များ၌ ရုပ်တုဝါဒီများ စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့သည်။ ထိုအယူ ဝါဒကို “ကောင်းကင်နတ်သမီး” ဝါဒီဟုခေါ်သည်။ သခင်ယေရှုမယ်တော်ကို ဂုဏ်ပြုရာမှ ပေါ်ထွန်းလာသည်။ “ဘုရားသခင် ကျွန်မဖြစ်ပါသည်။” (လု၁:၃၈)ကို အခြေခံထားသည်။

၉။ (၉:၁-၁၁) Yates,Preaching,p.143.

၁၀။ (၉:၂၃-၂၄) G. Herbert Livingston, ”Jeremiah”, Wesley Bible, p.1100.

၁၁။ (၉:၂၅-၂၆) ကန့်သတ်ချက် မရှိ ပြန်ဆိုနိုင်သော စာစုဖြစ်သည်။ “အစွန်း အဖျားအဝေးဆုံး ထောင့်စွန်းမှလူများ”ဟုဆိုနိုင်သည်။

၁၂။ (၁၀:၁-၅) Yates, Preaching Reference,p.144.

၁၃။ (၁၃:၁-၁၁) New Scofield Reference Bible, New King James Version, pp.784,785.

၁၄။ (၁၃:၁၂-၁၄) R. K. Harrison, Jeremiah and Lamentation, pp. 99, 100.

၁၅။ (၁၃:၂၄-၂၇) Ibid,p.101.

၁၆။ (၁၄:၁-၆) New Scofield, NKJV.P.783.

၁၇။ (၁၅:၁၉-၂၁) G. Campbell Morgan, Search light from the Word.p.243.

၁၈။ (၁၆:၁-၉) Kelly, Jeremiah,pp.43,44.

၁၉။ (၁၇:၁-၁၁) “ ခါငှက်” ဟု ယုံကြည်သည်။ အခြားငှက်ဥများမှ သားဖောက်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်” (Harrison, Jeremiah, p.107)။ ထိုစာမျက်နှာ တွင်ပင် အောက်ခြေမှတ်စု၌ Harrisonက အခြားငှက်များသည် ရှိနိုင်သည်ဟု ထပ်မံရှင်းအပြထားသည်။

၂၀။ (၁၇:၁-၁၁) Ibid,p.106.

၂၁။ (၁၇:၁-၁၁) Matthew Henry, “Jeremiah” In Matthew Henry’s Commentary on the whole Bible Iv:519,520.

၂၂။ (၁၇:၁၉-၂၇) Irving L. Jensen, Jeremiah, Prophet of Judgement, p.59.

၂၃။ (၁၈:၁၃-၂၇) C. E. Keil “Jeremiah’ In Bible Commentary on the Old Testament, XIX:300.

၂၄။ (၂၁:၁-၇) Kelly,Jeremiah,p.47.

၂၅။ (၂၂:၂၄-၃၀) Charles H. Dyer, “Jeremiah” in Bible knowledge Commentary 1:1158.

၂၆။ (၂၃:၁-၈) Kelly, Jeremiah ,pp.48,49.

၂၇။ (၂၃:၁-၈) အခြားနာမည်များမှာကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်သူ Jehovah Jireh (က၂၂:၁၃-၁၄)။ ကျန်းမာခြင်းပေးသူ Jehovah Ropheka(ထွ၁၅:၂၆)။ အောင် မြင်ခြင်းတန်ခိုး Jehovah Nissi (ထွ၁၇:၈-၁၅)။ ငြိမ်သက်ခြင်းအရှင် Jehovah Shalom(တရား၆:၂၄)၊ ငါ၏သိုးထိန်းJehovah Ro’i (ဆာ၂၃:၁) နှင့်ထိုနေရာမှာလည်းဘုရားသခင်ရှိသည် Jehovah Shammah(ယေဇ၄၈:၃၅) တို့ဖြစ်သည်။

၂၈။ (၂၃:၃၀-၃၂) Yates,Preaching,p.146.

၂၉။ (၂၃:၃၃-၄၀) အလားတူဟေဗြဲဝေါဟာရ(Massa)သည်လည်း“ဝန်ထုပ်” သို့မဟုတ် “ဗျာဒိတ်”ဟု အနက်ရသည်။ Ryrie ကသုံးနေကျစကားလုံးသည်ပိုမို လေးနက်သည်ဟုဆိုသည်။ (နေဟ ၁:၁၊ ဟဗ ၁:၁တို့ကို ယှဉ်ဖတ်ပါ)။ In Ryrie Study Bible, New King James Version,p.1182.

၃၀။ (၂၇:၁၂-၂၂) Charles C. Ryrie,ed, The Ryrie Study Bible, New King James Version,p.118.

၃၁။ (၂၈:၁၀-၁၇) Kelly,Jeremiah,p.67.

၃၂။ (၂၉:၁၀-၁၄) Yates, Preaching, pp.146,147.

၃၃။ (Chaps ၃၀-၃၃Intro) Clyde T. Francisco, Study in Jeremiah, p.107.

၃၄။ (၃၁:၁-၂၀) Kelly, Jeremiah, pp.75,76.

၃၅။ (၃၁:၂-၂၂) George Williams, The Student’s Commentary on the Holy Scripture,p.552.

၃၆။ (၃၁:၂၁-၂၂) Kelly,Jeremiah,p.94.

၃၇။ (၃၉:၁၅-၁၈) သူ့နာမည်သည်”ဘုရင့်အစေခံဟုအနက်ရသည်။ ”

၃၈။ (Chap ၄၅) Kelly, jeremiah,p.94.

၃၉။ (Chap ၄၆-၅၁ Intro) ဤအနက်ဖွင့်ကျမ်းကို တည်းဖြတ်နေသည့် အချိန် (၁၉၉၀)တွင် အီရတ်နိုင်ငံ၌ ဆတ်ဒမ်ဟူစိန် ဦးဆောင်မှုဖြင့် ဗာဗုလုန်မြို့တော်ကို ပြန်လည်တူးဖော် တည်ဆောက်နေကြသည်။ (၁၉၉၁)ခုနှစ်တွင်ကုလသမဂ္ဂ၏ ဦးဆောင်၍ ကူဝိတ်နိုင်ငံ လွတ်မြောက်ရေးအတွက်နိုင်ငံစုံ မဟာမိတ်တပ်များ၏ ဗုန်းကြဲတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် လုပ်ငန်းရပ်ဆိုင်းသွားသည်။

၄၀။ (၄၉:၇-၂၂) Williams, Students Commentary p.563.

၄၁။ (၄၉:၂၃-၂၇) ဟေဗြဲသဒ္ဒါတွင် စာလုံးအကြီးနှင့် အပင့်၊ သတ်များမရှိပါ။ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ အကြီးဖြင့် ရေးသားသော စာများကို ဘာသာပြန်သူ၏ အာဘော်ဖြင့် ပြန်ဆိုသည်။

၄၂။ (၅၂:၂၈-၃၄) Henry, “Jeremiah”, IV:711.

ယခုအနက်ဖွင့်ကျမ်းကို သက်ဆိုင်ရာတို့၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ဝေမျှပေးထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မူရင်းကို သွားရောက်ကြည့်ရှုလေ့လာလိုပါက http://bbcmm.net/the-believers-bible-commentary တွင် လေ့လာနိုင်ပါသည်။

တစ်စုံတစ်ခုကို မှတ်ချက်ပြုရေးသားလိုပါက အောက်တွင်ရေးသားဖေါ်ပြနိုင်ပါတယ်။