“တမာန်တော်များခေတ် ခရစ်ယာန်အသက်တာ၏ နောက်ဆုံးပိုင်းကို ကျမ်းစာသင်တန်းသားများ ကောင်းစွာ နားလည်မြင်ယောင်လိမ့်မည်ထင်ပါသည်။  အချိန်ကာလ နီးကပ်လာသောကြောင့် ပျာယီးပျာယာဖြစ်နေသော် လည်း ယုံကြည်ခြင်းခိုင်မာကြီးထွားကြောင်း သက်သေပြရမည်။ ” B.F Westcott

၁။  စံတော်မှီဝိသေသလက္ခဏာ

ရှင်ယောဟန်ဩဝါဒစာ တတိယစောင်သည် ဓမ္မာသစ်ကျမ်းတွင် အတိုဆုံး ကျမ်းစာဖြစ်သည် (ဒုတိယစာစောင် ထက် ဝါကျ တစ်ကြောင်းတိုသည်)။ ”ကျမ်းစာတွင် ဖော်ပြသမျှသည့် အကျိုးဖြစ်ထွန်းသည်” ဟု သမ္မာတရား၏ အချုပ်အခြာကို ဆိုလိုသည်။ အဓိကအာဘော်မှာ ဒုတိယဩဝါဒစာကဲ့သို့ ချစ်ခြင်းမေတ္တာနှင့် သမ္မာတရားဖြစ်သည်။  ဒုတိယစာစောင်အတိုင်း မှားယွင်းသောဆရာများအား ငြင်းပယ်သော်လည်း တပါးသူအား စိတ်ရှည်စွာသီးခံ၍ သမ္မာလမ်းသို့ ပို့ဆောင်ရန် သွန်သင်တိုက်တွန်းထားသည်။

၂။  ကျမ်းရေးသူ

          အပြင်ပန်းသဏ္ဍာန်အားဖြင့် ဒုတိယဩဝါဒ စာစောင်အတိုင်းဖြစ်သည်။ အလွန်တိုတောင်းပြီး ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ပေးစာကဲ့သို့ ရှင်းလင်းစွာ ရေးသားထားသည်။ ပထမဩဝါဒလိုက်နာရန် မိမိအားနည်းချက်များကို လွယ်ကူစွာ သိရှိစေ နိုင်ပါသည်။

Origen နှင့်Eusebius များ ကရှင်ယောဟန်ဩဝါဒစာစောင်ကို အဆင့်အတန်းသတ်မှတ်ရန် ငြင်းခုန် ကြသည်။ Clement နှင့်Dionysius ,Alexandria တို့ကမူCyril of Jerusalem ကဲ့သို့လက်ခံသည်။

အတွင်းသရုပ်အနေဖြင့် ပထမစာစောင်၊ ဒုတိယစာစောင်တို့နှင့် လွန်စွာ နီးစပ်သည်။ ဩဝါဒစာ (၃)စောင်စလုံး တစ်ခုနှင့်တစ်ခုနှီးနွယ်ပတ်သက်နေသည်။

ရှင်ယောဟန် ရေးသားထားခြင်း မဟုတ်ကြောင်း ယုံမှားသံသာဖြစ်ဖွယ်ရာ ရှာမတွေ့ပါ။

၃။  အချိန်ကာလ

          ပထမနှင့်ဒုတိယစာရေးသည့် အချိန်ကာလကို အဆိုပြုခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ ယေရှုရှလင်မြို့ မပျက်စီးမှီ နှစ်ပေါင်း ၆ဝ ခန့်က ရေးသားဟန်တူပါသည်။ လေ့လာသူများက ဧဖက်မြို့တွင် အေဒီ ၈၅-၉ဝ အကြား ရေးသားသည်ဟု ယူဆကြပါသည်။

၄။  နောက်ခံသမိုင်းနှင့်ရည်ရွယ်ချက်

          အသင်းတော်၏ဘဝသမိုင်းကြောင်းကို ထင်ဟပ်စေသော ဤဩဝါဒစာစောင်သည် ပထမရာစုနှစ် နှောင်းပိုင်းကာလကို ဖော်ဆောင်သည်။ တိုတောင်းသော အချက်(၃)ခုဖြင့် ရှင်းပြထားသည်။ ဝိညာဉ်ရေးရာကြွယ်ဝသော ဝါယု၊ ဒေမေတရိ၏ သက်သေခံချက်နှင့် မိမိအရေးကို ရှေ့တန်းတင်တတ်သော ‘ဒရောတရပ်တို့ အကြောင်းဖြစ်သည်။  ဒရောတရပ်ကဲ့သို့သော လူစွာလုပ်ချင်သူတွေ အသင်းတော်တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ အခြားတစ်ဘက်တွင်မူ သူများထက် နှာတစ်ဖျားသာ၍ အခြားသူများကို အုပ်ချုပ်ချင်သော သင်းအုပ်မျိုးကို သတိပေးထားသည်။ ထိုကဲ့သို့သောလူသည် ကြာလာသောအခါ အာဏာရှင်ဖြစ်၍ (သာသနာ နယ်တစ်ခု၏ အကြီးအကဲ၊ဂိုဏ်းချုပ်)၂ ရာစုတွင် တကယ်တွေ့ ရှိလာသည်။

ပါဝင်သည့်အချက်များ

၁။  နှုတ်ခွန်းချွေလွှာဆုပဏ္ဍာ                    (၁:၁-၄)

၂။ ဘုရားသားဂါယု                                 (၁:၅-၈)

၃။  နိုင်ထက်စီးနင်းသမားဒရောတရပ်       (၁:၉-၁၁)

၄။  ဆက်စပ်ကိုးကွယ်သူဒေမေတရိ          (၁:၁၂)

၅။  တမာန်တော်၏စီမံချက်နှင့်

ကောင်းကြီးမင်္ဂလာ                              (၁:၁၃-၁၄)